شاید بتوان گفت که این کتاب به قدمت تاریخ حیات آدمی است. باستان شناسان جمجمه هایی مربوط به دست کم پنج هزار سال پیش از میلاد را از زیر خاک بیورن کشیده اند که «ترفین» شده بودند. احتمالا تصورشان این بود که صاحبان جمجمه به تسخیر شیاطین درآمده اند و این سوراخ ها راه خروج برای شیاطین را فراهم می سازند.
معرفی کتاب
بررسی تاریخی مختصری که در پی می آید و حکمت پولونیوس را سرمشق قرار می دهد، تلاشی برای تعریف «دیوانگی حقیقی» یا فهم ماهیت بیماری روانی نیست؛ بلکه فقط گزارش مختصر، صریح و بی طرفانه ای از تاریخچه ی آن فراهم می کند. با این حال، تاریخچه ی روان پزشکی را نیز چونان شأن علمی اش شدیدا به چالش می کشد. ظرف سی سال اخیر تب تند دانش و تخصیص اولیه – اغلب به شکل پر شور، متعصبانه و جدلی – تمامی این حوزه ها و حوزه های دیگر را در بر گرفته، تبی که هیچ نشانی از فروکش کردن آن نمی بینیم. این کتاب بر پایه ی چنین مطالعاتی اعتبار فعلی دیدگاه ها و جریان های غالبی را که لوئیس خلاصه کرده سبک سنگین می کند. فصل دوم کتاب، نگاهی دارد به برداشتی خاص از دیوانگی و آن را تسخیر شیطانی یا الهی دانستن. تا پیش از ابداع خط، این عقاید در میان مردم سراسر جهان شایع بود و در پزشکی بین النهرین و مصر و اسطوره و هنر یونانی تجلی یافته بود. از آن جایی که آموزه های مسیحی به این باورها صورت بندی جدیدی داد و مهر تأییدی بر آن ها زد تا قرن هجدهم همچنان در غرب متداول ماند، البته پزشکی و علم تا حدی زیادی از اعتبار این باورها کاست.
فصل سوم به تولد علم پزشکی می پردازد و تفکر منطقی و طبیعت گرایانه ای را مورد بررسی قرار می دهد که فیلسوفان و پزشکان یونانی – رومی آن را بسط و در سنت پزشکی متعاقب غرب جای دادند. جنون و حماقت به شکلی نمادین به هنر و ادبیات راه یافت: این درون مایه ها و معانی فرهنگی دیوانگی در فصل چهارم بررسی می شود. فصل پنجم به دیوانگی در متن جامعه نگاهی می اندازد و بر موج تیمارستانی کردن مجانین، که درنیمه های قرن بیستم شدت گرفت، تمرکز می کند: زمانی که نیم میلیون نفر در آمریکا و حدود 150 هزار نفر در بریتانیا در آسایشگاه های روانی بستری بودند.
«علم نوین» قرن هفدهم، با مدل های جدیدی که از بدن، مغز و بیماری ارائه داد، جایگزین تفکر یونانی شد؛ این علم مشتمل بر نظریه ها و آموزه های متقدم روان پزشکی بود که هدف اصلی فصل ششم بررسی آن هاست. فصلی که در پی آن می آید نیز درباره ی سوژه های روان پزشکی است.
قرن بیستم را عموما «قرن روان پزشکی» نامیده اند، به همین دلیل یک فصل کامل (فصل هشتم) از کتاب را به پیشرفت های این قرن اختصاص داده ام. توجه خاصی معطوف یکی از بزرگ ترین ابداعات این قرن، ظهور (و سقوط) و روانکاوی و همچنین ابداعات مهم دیگری در درمان با جراحی یا دارو شده است. در نتیجه گیری کتاب، نقش روان پزشکی هم به عنوان علم و هم درمان، مختصرا ارزیابی می شود.
در این کتاب سعی شده مطالب بسیار جرح و تعدیل شود. لذا جای برخی موضوعات خالی است. نویسنده در این کتاب بیشتر بر چند پرسش بنیادین متمرکز شده است: چه کسانی را دیوانه می خوانند؟ و برای درمان یا تأمین امنیت آن ها و دیگران چه کرده اند؟
عناوین اصلی کتاب در یک نگاه:
خدایان و شیاطین
تعریف منطقی جنون
احمق ها و حماقت
دربند کردن دیوانگان
پیدایش روان پزشکی
دیوانگان
قرن روانکاری؟
نتیجه گیری: عصر مدرن، مشکلات باستانی؟
