چکیده
در میان امامان معصوم (علیهم السلام) امام صادق (علیه السلام) بیشترین اصحاب و شاگرد را دارا بود و این معلول فراهم شدن شرایط در اوائل عصر امامت امام صادق (علیه السلام) بوده است. در این میان اصحاب و شاگردان بسیار برجسته و بزرگی در مکتب امام صادق (علیه السلام) تربیت یافتند، و بیشترین دستورات دین، احادیث، احکام دینی از طریق اصحاب امام صادق (علیه السلام) به ما رسیده است.
بنابراین، هدف تحقیق حاضر، دسته بندی منظم و جامعی از اصحاب امام صادق (علیه السلام) است که جوانب مختلف را درنظر گرفته باشد. به همین خاطر، ابتدا به کمیت و تعداد اصحاب امام صادق (علیه السلام) پرداخته شده سپس گوه شناسی اصحاب از لحاظ اعتقادی، سیاسی، و علمی مورد بحث قرار گرفته است. در ادامه، به تعامل و برخورد امام نسبت به برخی اصحاب نیز اشاره شده است. اما حاصل تتبع این تحقیق با استفاده از بیش از 200 منبع، و مشاوره های اساتید محترم و استفاده از نرم افزارهای علوم اسلامی به این ترتیب است:
1. گزارش هایی دال بر کثرت اصحاب امام صادق (علیه السلام) و آن با بالغ بر 4000 بلکه بیشتر بوده است. گرچه ممکن است در مقام ثبوت این گزارش ها درست باشد اما در مقام اثبات، سندی که اصحاب را به 4000 نفر رسانده باشد یافت نشد.
2. از لحاظ کیفیت اصحاب امام صادق (علیه السلام) با توجه به این که آنان از گروه های مختلف تشکیل شده بودند، دارای عقاید و اندیشه های متفاوت بوده اند. در بعد علمی نیز اصحاب آن حضرت در رشته های مختلف دینی و غیر دینی دارای تخصص بوده اند.
3. تعامل امام صادق (علیه السلام) و برخورد آن حضرت با اصحاب با همه آنان یکسان نبوده است. و حتی در برخی موارد، امام، رفتاری متفاوت و متناقض نسبت به برخی اصحاب داشته، و این معلول شرایط و موقعیتی بوده است که امام با اصحاب در آن موقعیت قرار می گرفتند که مجبور می شده که این گونه برخورد داشته باشد.
علاوه بر این، درباره اصحاب امام صادق (علیه السلام) زمینه های بسیاری وجود دارد که جای تحقیق و پژوهش درباره آنها خالی است. که برخی از موارد در خلاصه و جمع بندی اشاره شده است.
کلیدواژه ها: امام صادق (علیه السلام)، اصحاب، مکتب، شاگردان.
