چکیده
میزان تأثیر گذاری شیعیان دوازده امامی افغانستان، در تحولات سیاسی و اجتماعی این کشور، از زمان استقلال آن تا پایان حکومت طالبان، در این نوشتار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
تبیین چنین مسأله ای می تواند تا حدود زیادی چشم انداز جایگاه پیروان مذهب شیعه را در آینه این کشور ترسیم نماید. شیعیان در هر سه جنگ افغانستان با بریتانیا معالانه شرکت ورزیده اند. اما در آخرین آن، یعنی جنگ استقلال، به دلایلی همچون: لغو بردگی هزاره های شیعه مذهب از جانب امان الله و در نتیجه محبوبیت او در میان این مردم، محوریت این شاه در جریان استقلال کشور و روحیه استقلال خواهی مردم شیعه، همانند دیگر مردمان افغانستان، این حضور بسیار چشمگیرتر گردید.
در ادامه، شیعیان برای استمرار استقلال میهن و حمایت از برنامه های اصلاحی و ترقی خواهانه امان الله خان نیز بسیار تلاش کردند به صورتی که نیرویی تعیین کننده در جبهه ای اصلاحات شناخته می شدند.
مردمان شیعی در برابر استبداد داخلی نیز در صف اول مبارزه قرار داشتند. زیرا هدف اصلی طلم حاکمان جور، همین مردم بودند. در راستای مبارزه شیعیان با حکومت های استبداد پیشه، جریانات مبارزاتی مهم همانند: عدام نادرشاه توسط عبدالخالق هزاره، قیام ابراهیم خان (گاو سوار) علیه مالیات های نابودکننده دولت بر شیعیان و نهضت دینی علامه بلخی در متن آن مردم شکل گرفته و ظهور نمود.
با تجاوز شوروی به افغانستان، نهضت مقاومت اسلامی در کشور تشکیل یافت و مردم شیعه در این نهضت پیشگام بودند. شیعیان در پروسه جهاد زودتر از همه دست به قیام برده و مناطق شان را پاسازی کردند.
هم چنین در جهت سازماندهی جهاد در مناطق دیگر کشور و اداره نقاط آزادشده، سازمان های جهادی را تأسیس کرده و با وحدت سیاسی خویش در چارچوب حزب وحدت اسلامی ، در پیروزی جهاد، نقش تعیین کننده را ایفا نمودند.
که این نقش آفرینی فراتر از میزان جمعیت، موقعیت اجتماعی و امکانات آنان به نظر می رسید. با قطعی شدن پیروزی جهاد، احزاب مقیم پیشاور با خط دهی عربستان و پاکستان، تصمیم به تشکیل دولت جایگزین حکومت کابل گرفتند. جریانات پاکستان نشین، از شریک سازی عادلانه نمایندگان شیعی در تصمیم گیری و ساختار قدرت سرباز زدند و همین مسأله تضادهای مذهبی و قومی را در افغانستان احیا و فرصت تجربه ای دولت واقعی اسلامی را از مردم افغانستان سلب نمود.
قدرت پرستی، انحصارگرایی قومی و تخطی از معیارهای اسلامی توسط مجاهدین، بستر دخالت کشورهای خارجی و شکل گیری گروه طالبان را فراهم ساخت. با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، فصل جدیدی از خصومت های مذهبی در برابر شیعیان آغاز گردید. ماهیت واقعی سیاسیت این گروه، در مورد شیعیان کشور، فشار شدید و در نهایت نابودی آنان بود. در همین راستا مناطق شیعه نشین مورد تحریم اقتصادی قرار گرفت. پایگاه سیاسی و نظامی شیعیان در مرکز کشور برچیده شد و رهبر آنها توسط گروه طالبان به شهادت رسید. پس از آن، هزاره های شیعه مذهب در مزار، بامیان و یکاولنگ به شکل گسترده قتل عام شدند.
واژگان کلیدی: افغانستان، شیعیان، هزاره ها، نقش.
