چکیده
شیخ بهایی عالمی ژرف اندیش و با دیدی متمایز از دیگر علما، در زمان حکومت صفویان یکی از نزدیکان و مشاوران شاه عباس اول بوده که مورد مشورت شاه قرار می گرفت.
اصفهان در زمان شاه عباس و مشاورش شیخ بهایی رونق خاصی در معماری یافت. این شهر که از سوی شاه عباس به پایتختی برگزیده شد، از مساجد، کاخها، پل ها، خیابان ها، و باغ های زیادی بهره مند شد. با روی کار آمدن شاه عباس و شیخ بهایی عصر زرین معماری صفوی آغاز شد. و هنر معماری یکی از شاخص ترین هنرهای هویت ساز ایران گردید. این هنر از بسیاری هنرهای دیگر مانند نقاشی، آیینه کاری، گچ کاری، سنگ تراشی، و … برای تکمیل پیام رسانی و ایجاد پیکره ای بی نقص، از آن هنرها کمک گرفته است.
معماری صفوی در دوره های بعد در معماری تأثیر شگرف گذاشت. هرچند این معماری خود وامدار معماری دوره تیموری می باشد، ولی با این وجود توانسته هم در داخل ایران و هم در خارج از ایران تأثیر بگذارد که می توان تأثیر گذاری را بر کشورهای هند، عراق، قفقاز، ازبکستان، امپراتوری عثمان، لاهور، فلورانس ایتالیا و … دید. در داخل ایران هم سبک معماری عهد صفوی چنان کامل و جذاب بود که در تمامی دوره های تاریخی افشاریه و زندیه و قاجاریه از آن تقلید کردند.
در بناهای دوره صفوی، مهندسان و معماران به تأثیر گذاری و ایجاد معاهیمی مانند وحدت و یکپارچگی در تفکر و عملکرد مردم نظر داشتند. درباره شیخ بهایی و معماری پژوهش خاصی صورت نگرفته و برای محققان بعدی زمینه های مانند علل ماندگاری معماری شیخ و یا چگونگی بازگشت به معماری اصیل اسلامی باز است.
واژگان کلیدی: شیخ بهایی، معماری اسلامی، اصفهان، صفویه، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری
