چکیده
درباره تاریخ پیدایش تشیع نظریات مختلفی توسط محققین و اندیشمندان شیعی، سنی، و مستشرقین مطرح شده است. در این زمینه بیش از ده نظریه در کتب مختلف آمده است. از میان این نظریات فقط دو نظریه مربوط به شیعه و بقیه از آن دانشمندان اهل سنت و مستشرقین است. در نظریاتی که از طرف اهل سنت و مستشرقین بیان شده است، غرض های مذهبی – سیاسی، دشمنی با تشیع و افراط به وضوح آشکار است.
عمده هدف آنها از بیان این نظریات، نشان دادن مذهب تشیع به عنوان حرکت خارجی و امر عارضی است. بعضی از این نظریات به هیچ وجه جنبه علمی و استدلالات قوی ندارد.
به طور خلاصه درباره پیدایش تشیع بیش از ده نظریه وجود دارد. در این نوشتار به ده نظریه مطرح که جنبه علمی و قابل بحث تاریخی دارد، پرداخته شده است. از جمله می توان به این نظریات اشاره کرد؛ پیدایش تشیع در دوره پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)، در سقیفه، در دوره خلافت عثمان، در دوران خلافت علی (علیه السلام)، حادثه کربلا، در دوران امام صادق (علیه السلام)، توسط عبدالله بن سبأ، توسط ایرانیان و … .
تمام این نظریات مطرح در مورد پیدایش تشیع را می توان مربوط به دو دسته عوامل داخلی جامعه اسلامی یا عوامل خارج از آن دانست. آنچه در این نوشتار وجهه اهمیت است، تطابق این نظریات با گزراشهای تاریخی و داوری درباره آنها و تأکید بر این واقعیت است که تشیع به عنوان یک جریان اصیل و به معنای اعتقاد به امامت و رهبری منصوص علی (علیه السلام) بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و همگامی با آن امام، نه تنها همزاد با ظهور اسلام بوده که اساسا جزئی از رسالت پیام آور آن بوده است.
سعی بر آن بوده که پس از طرح این نظریات و یادآوری گویندگان اصلی آنها، با شواهد تاریخی و گاهی مدد از مباحث کلامی، به نقد و بررسی آن نظریات پرداخته و در نهایت نظریه صحیح به دست آید. این نوشتار در حقیقت پس از اثبات نظریه صحیح جوینده را از جستجو و گزینش هرگونه نظریه جدیدی که مطرح شود بی نیاز خواهد ساخت.
