چکیده
مسأله رؤیت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در غیبت کبری از همان اول مورد توجه علما و فقها بوده است. بعضی ها مثل نعمانی (م342) و شیخ مفید (م413) اصل بر عدم رؤیت گذاشته اند و بعضی ها در پاسخ به این سؤال که پس امامی که دیده نمی شود، چه فایده ای دارد؟ گفته اند: که امکان دارد که برای بعضی از شیعیانی که موانع رؤیت از آنها برطرف شود، امام می تواند برای آنها ظاهر شود.
اینان البته حکایاتی که در مورد رؤیت در غیبت صغری بوده، در کتب خود نقل کرده اند، تا دلیلی بر وجود امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) باشد، اما با گذشت زمان حکایاتی که بیانگر رؤیت امام در غیبت کبری بوده، نیز در منابع ذکر شد.
کسانی مثل مرحوم راوندی (م573)، سید بن طاووس (م664)، اربلی (م692) و سید نیلی (م803) از این قبیل حکایات را ذکر کرده اند. ولی بعد از علامه مجلسی (م1111) که آخرین توقیع را توجیه کرد، که این مربوط به کسانی است که با نیابت ادعای رؤیت کنند، ذکر این حکایات بیشتر شد و بعضی ها مثل علامه مجلسی (م1111)، شیخ محمود میثمی (م1308) و محدث نوری (م1320) مستقلا در این زمینه کتابها نوشته اند.
البته تحقیق نشان می دهد، این حکایات بیشتر در جاهایی که از لحاظ مذهبی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده اند و به نحوی در روایات متعلق به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به آنها اشاره شده است مثل مسجد کوفه، مسجد سهله و عتبات عالیات یا جاهای که در یک زمانی از لحاظ عقیدتی بین مردم شهرت بسزایی داشته، مثلا مقام صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در حله از قرن ششم به بعد و غیره.
این حکایات بیشتر درباره افراد عادی است و اندکی درباره علما ذکر شده اند، که اشکالات متعدد سندی و محتوایی به این حکایات وارد است که در جای خود تا حدودی به اینها اشاره شده است. در کنار ذکر این حکایات، وضعیت سیاسی و عقیدتی شیعیان در قرون مختلف از آغاز غیبت کبری تا نیمه اول قرن چهاردهم نیز بررسی شده است و کتب امامیه ای که به این مسأله پرداخته اند و حکایاتی را ذکر کرده اند، معرفی اجمالی نویسنده و ذکر آثار و معرفی آن کتاب نیز آورده شده است.
هم چنین در آخر هر فصل یک نتیجه آن فصل نیز ذکر شده است. این پایان نامه شامل چهار فصل است و طبق زمان و قرون تقسیم بندی و کتب امامیه ای که درباره رؤیت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، بررسی شده است. مثلا فصل اول از آغاز غیبت کبری تا قرن ششم؛ فصل دوم، از قرن ششم تا قرن نهم؛ فصل سوم از قرن نهم تا دوازدهم و فصل چهارم از قرن سیزدهم تا نیمه اول قرن چهاردهم می باشد.
