خلاصة البحث
موضوع الدراسة هو الفدرالية والمستقبل السياسي الشيعة العراقي، والفدرالية هي: نظام يشير إلى التشجيع على نظام حكومي متعدد المستويات، يوزع الصلاحيات بين حكومة إتحادية ( Federal governments)، وأخرى محلية Local governments) والهدف من هذه الدراسة هو: تسليط الضوء على العوامل التي دفعت بالعراق نحو تبني النظام الغد الي وتحديد العناصر التي حالت دون تحققه في وسط وجنوب العراق، على الرغم من مضي عدة سنوات على إقراره دستوريا، ومدى إمكانية تحققه من عدمه مستقبلا وقد توصلنا في هذه الدراسة إلى أن العراق عانى كثيرا من الطائفية، والمركزية الشديدة في صناعة القرار، وأهمية التقدم باتجاه تطبيق الفدرالية في الزمان المناسب، وذلك لمعالجة أزمة بناء الأمة( ?Nation building) في العراق، الأمر الذي لم تستطع الحكومات التي توالت على الحكم في العراق، أن تتقدم فيه بضعة خطوات إلى الأمام. و الفدرالية سلاح ذو حدين وخطير. فالفدرالية إن لم توقف بشكل حسن، تتجه إلى تقسيم التراب بدلا من تقسيم الصلاحيات والسلطة، وتعزز الانقسامات الإثنية والمذهبية، كما حدث ذلك في يوغسلافيا، وفي مثل هذه الحالة لا يعدو كون الانتقال من شكل النظام المركزي إلى الفدرالي، مجرد انتقال من نظام أساء كثيرة إلى العراق وشعبه، إلى نظام أسوء، حاله حال الانتقال من الحكم الملكي إلى الجمهوري في العراق. و الفدرالية ليس كما يصورها البعض من أنها جنة الأحلام التي تعوض عن الحيف الذي تعرض له أبناء العراق طيلة عقود وعقود، وتحول دون تكرار مشهد، البيان رقم واحد، و، كما أنها ليست مشروعا التقسيم يهدد أمن العراق ومستقبله ويبعث على التشرذم وفقدان الهوية الوطنية، كما يصور معارضی مشروع الفدرالية في العراق، وإنما هي نظام حكم يتأثر تأثيرة مباشرة وعميقة، بالطريقة التي يوظف بها هذا الشكل من نظام إدارة الدولة وختاما لابد من ذكر بعض الملاحظات المستفادة من خلال هذه الدراسة، وهي كالآتي:
.. ضرورة أن تتطابق السياسة، والمنطق في الدعوة إلى تطبيق الفدرالية في وسط وجنوب العراق، وأن لا ينسحب التسييس إلى هذه المسألة المحورية أيضا. ۲, أن تأخذ الفدراليات في حال قيامها طابعة جغرافية بعيدة عن الأبعاد المذهبية ٣. لا يجوز تطبيق الفدرالية على حساب بناء مركز ضعيف، وأهمية تهيئة المناخ السياسي والاجتماعي قبل البدء بخطوات عملية في هذا الاتجاه.
المفردات الدلالية: الفدرالية، الشيعة، العراق، المستقبل
چکیده فارسی
در این پژوهش بر عواملی که عراق را به سمت پایه گذاری یک نظام فدرالیسم سوق داده است، کشف عناصری که از روی کار آمدن این نظام در مرکز و جنوب عراق جلوگیری بعمل آورده است .
علیرغم اینکه چندین سال از تصویب قانونی آن می گذرد و امکان تحقق این نظام در آینده تمرکز شده است.| پژوهش به این نتایج دست یافت: عراق از فرقه گرایی و تمرکز افراطی قدرت در پایتخت در تصمیم سازی، آسیب های زیادی متحمل شده است. در راستای پیاده سازی نظام فدرالیسم در نظر گرفتن زمان مناسب مسأله بسیار مهم است؛ زیر بحران موجود در ساختار امت (Nation building» باید حل شود، مسأله ای که دولت های متوالی ای که در عراق بر روی کار آمدند نتوانستند راه حلی مناسب برای آن ایجاد کنند.
قدرالیسم در واقع شمشیری دو لبه و خطرناک است. لذا اگر به شکل مناسب در جانی اعمال نشود، به جای تقسیم اختیارات و قدرت به تجزیه مناطق منجر خواهد گردید و دسته بندی های دوگانه و مذهبی را افزایش خواهد داد، همانند آنچه که در یوگسلاوی به وقوع پیوست.
در این وضعیت، تبدیل یک دولت مرکزی به یک دولت فدرال تنها به منزله انتقال از یک نظام بد که به عراق و ملت آن بسیار ظلم نموده است به نظامی بدتر؛ این اوضاع در عراق همانند انتقال از نظام سلطنتی به جمهوری خواهی است. آنگونه که برخی تصور می کنند، فدرالیسم بهشت آرزوها نیست که بتواند ستمی که در طول دهه های متمادی بر ملت عراق رفته است را جبران نماید و از تکرار آن صحنه ها تلخ سیاسی جلوگیری بعمل آورد، همچنین آنگونه که مخالفان طرح فدرالیسم تصور می کنند، فدرالیسم برنامه ای برای تجزیه عراق نیست، تهدیدی برای امنیت و آینده این کشور به شمار نمی رود، بر تفرقه و از بین بردن هویت ملی دامن نمی زند، بلکه در واقع نظامی است که نحوه پیاده سازی آن تأثیر مستقیم و ژرف بر کارآیی آن به جای می نهد.
در پایان باید چند نکته که در طی پایان نامه بدان دست یافتیم را یادآور شویم، این نکات عبارتند از . در فراخوان پیاده سازی فدرالیسم در مرکز و جنوب عراق، باید سیاست و منطق با هم به کار گرفته شوند و در این مساله مهم و محوری نباید سیاسی کاری اعمال بشود ام. در زمان تقسیم آپالت ها به بعد جغرافیایی کار توجه شود و از توجه به ابعاد مذهبی خودداری گردد. ٣. با یک ساختار مرکزی ضعیف نباید درصدد پیاده سازی نظام فدرالیسم برآییم. قبل از برداشتن گام های عملی در این راستا، باید اهمیت آماده سازی فضای سیاسی و اجتماعی را مد نظر قرار داد.
کلید واژه: فدرالیسم، عراق، شیعه، آینده، مذهب گرایی.
