همزمان با تزار روس و امپراتوری عثمانی، هجوم هدفمند غرب صنعتی بعد از مدتی امان را از مردم ایران و حکومت قاجار گرفته بود. اما به دلایلی چون ضعف و خودکامگی حکومت وقت، ایرانیان دچار فقر مادی و مشکلات سیاسی شدند. در این اوضاع نابسامان، علمای شیعه ضمن دستگیری از مردم، از ساختار ظاهری حکومت قاجار در برابر تهاجم بیگانگان حمایت کردند.
معرفی کتاب
همانطور که می دانید یکی از مقاطع بسیار حساس تاریخ معاصر ایران، دوره ی اول قاجار است. این دوره که از تاج گذاری آقامحمدخان تا ابتدای حکومت ناصرالدین شاه را شامل می شود، آغاز ورود رسمی دولت های استعمارگر غربی و در راس آنها انگلیس و روس به ایران، آن هم بعد از تحولات بزرگ صنعتی، فکری و اجتماعی در مغرب زمین بود. اما در این میان مهم ترین عامل در تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران، نحوه برخورد غربیان با ایرانیان بود که باعث بوجود آمدن ناسازواری ذهنی و عملی میان بسیاری از نخبگان سیاسی و فرهنگی شد. به علاوه در همسایگی ایران آن دوره، حاکمان سنی مذهبی بودند که از ابتدای استقلال ایران در دوره ی صفوی با این کشور شیعی، مخالف و در ستیز بودند و به دلیل عدم درایت پادشاهان ایران بعد از دوره ی صفوی، گاه به اهرم فشار علیه ایران تبدیل می شدند. هم زمان در شمال ایران نیز دولت تزار روسیه قرار داشت که از زمان پتر کبیر و در پی دسترسی ایشان به آب های گرم خلیج فارس؛ به دنبال به دست آوردن فرصتی برای درنوردیدن ایران جهت رسیدن به اهداف سیاسی خود دراین منطقه بودند. همزمان دراروپا نیز با وجود تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و گسترش درگیری های نظامی به منظور تسلط هرچه بیش تر بر مناطق مختلف اروپایی و غیراروپایی، رقابتی پنهان بین دولت ها بر سر بدست آوردن منافع سیاسی و اقتصادی ایجاد کرده بود. با وجود منافع این دولت های استعمارگر در غرب آسیا و شبه قاره هند، رقابت ها به منظور تصاحب هرچه بیش تر منابع مختلف، به این مناطق نیز کشیده شد و چون ایران حلقه ی اتصال شرق و غرب بود و اهمیت و جایگاه ویژه ای در منطقه داشت، مورد توجه بیشتری قرار گرفت. از سوی دیگر در داخل کشور نیز به دنبال ضعف و خودکامگی حکومت مستبد قاجار، مردم دچار فقر مادی و مشکلات سیاسی در کشور شده بودند. در این اوضاع نابسامان داخلی، این تنها علمای شیعه بودند که ضمن دستگیری از مردم در برابر ظلم و ستم حکومت قاجار وحکام محلی، به ناچار از ساختارظاهری حکومت قاجار دربرابر تهاجمات بیگانگان، حمایت می کردند. آن ها با تدوین فقه حکومتی، ضمن مقابله با جریان های انحرافی داخل و خارج ازکشور عملا وارد فعالیت های اجتماعی و سیاسی شدند تا بتوانند ضمن ایجاد وحدت ملی از حکومت شیعی ایران درعصر غیبت محافظت کنند. در این نوشتار می خوانید:
فصل اول: حکومت دوره ی اول قاجار و روحانیت
فصل دوم: واکنش روحانیت و قاجار در برابر دولت های استعمارگر در دوره ی اول قاجار
فصل سوم: جنگ اول ایران و روس
فصل چهارم: جنگ دوم ایران و روس
