كتاب فرهنگ سخنان امام جواد (ع) ترجمه اي از كتاب موسوعه كلمات الامام الجواد (ع) است. اين ترجمه به دست آقاي مسلم صاحبي انجام شده و اصل كتاب نيز به دست حسين سجادي تبار، محمود شريفي، علي غلامي و بهاء الدين قهرماني نژاد شائق جمع آوري شده است. اين كار به سفارش گروه حديث پژوهشكده باقرالعلوم (ع) به انجام رسيده است.
شيوه و روش گردآوري اين مجموعه، همان شيوه گردآوري فرهنگ جامع سخنان امام حسين (ع) است كه مطالب و محتواي آن را شامل چهار فصل مي كند:
فصل اول: سخنان امام جواد عليه السلام در احكام
فصل دوم: سخنان امام جواد عليه السلام در عقايد
فصل سوم: سخنان امام جواد عليه السلام در اخلاق
فصل چهارم: سخنان امام جواد عليه السلام در دعاها، ذكرها و زيارت ها.
در ميان روايات بخش عقايد روايات توحيد واسماء و صفات در باب توحيد به نه روايت مي رسد. در يك روايت در باب توحيد، امام جواد (ع) در جواب شخصي كه درباره به وهم و تصور آمدن خدا وند از امام (ع) سوال ميكند آمده است: خداوند چيز است ولي در عقل و خرد نمي گنجد و حدّ و مرزي بر نمي تابد. بنابراين آنچه در وهم تو آيد جز او است. هيچ چيز با وي شباهت ندارد و اوهام وي را در نمي يابند. (ص9 به نقل از اصول كافي).
در باب بعدي يعني نبوت روايتي وارد شده كه با حضرت جواد (ع) با تشبيه خود به حضرت عيسي (ع) شباهت خود را با پيامبران ابراز مي كند. روايت اين است: دايه امام جواد (ع) به حضرت عرض مي كند كه تو را در انديشه و تفكر مي بينم،گويا بزرگ شده اي؟ حضرت به خانمي كه از او نگهداري مي كرد فرمود: همان عيسي بن مريم بيمار مي شد در حالي كه خردسال بود. پس داروي درد خود را براي مادرش توصيف مي نمود وهنگامي كه آن را ميل مي كرد مي گريست. مادرش مي گفت پسركم بي گمان تو را به آنچه به من آموختي درمان كردم. حضرت عيسي (ع) به مادرش اظهار ميداشت: حكم،حكم پيامبرانه است و خلق و خو، خلق و خوي كودكانه است. (ص17 بنقل از اثبات الوصيه)
فصل دوم روايات مربوط به احكام است كه طبق چينش كتب فقهي از صلاه شروع و به حدود وديات ختم مي شود؛ همانطور كه در فصل سوم تلاش شده است كه روايات اخلاقي جمع آوري شود. اما معلوم نيست كه با چه وجهي به نقلي از امام جواد ع درباره درمان هپاتيت با مرغ سنگخوار استناد كرده است. (ص279) فصل چهارم كتاب نيز به ادعيه و زيارات و تعويذهاي حضرت جواد (ع) مربوط مي شود.
فصل مربوط به عقايد بيشترين صفحات را به خود اختصاص داده است. اين مي تواند نشان دهنده وضعيت متفاوت اين دوره از دوره هاي ائمه ديگر باشد؛ يعني دوره افزوني دغدغه هاي كلامي و معرفتي كه با توجه به استيلاي سياسي معتزله اين امر خيلي عجيب به نظر نمي رسد. هر چند به نظر، جمع آورندگان موسوعه از اين جهت دچار اشتباه شده اند كه بسياري از روايات غير مرتبط با عقايد را نيز در اين ابواب گنجانده اند؛ مثلا روايات تفسيري كه همه آنها در باب عقايد نيستند. هم چنين بخش نامه ها كه بسياري از آنها در حوزه عقايد نيستند ولي در بخش عقايد آمده اند. در كل به نظر مي آيد اگر گردآورندگان اين مجموعه خود را ملزم به رعايت چارچوب موسوعه امام حسين (ع) نمي كردند اين كار از نطم منطقي بهتري برخوردار مي شد.
اين كتاب در يك جلد با قطع وزيري و جلد گالينگور در 330 صفحه توسط شركت چاپ ونشر بين الملل تهران در سال 1387 براي بار اول به چاپ رسيده است. نحوه ارائه كتابنامه در اين اثر به دليل استفاده از منابع كم رجوع مطلوب نيست. مثلا ارجاعات كتاب به كتاب كافي از موسسه دارلتعارف لبنان است در حالي كه كافي موجود در نرم افزار معروف نور الانوار به انتشارات اسلاميه مربوط است. همين امر در مورد اثبات الوصيه نيز صدق مي كند. ضمنا كتاب فاقد نمايه و فهرست اعلام و اماكن و غيره است. اما به هر صورت براي مطالعه عمومي خواننده فارسي زبان و آشنايي با كلمات گهربار امام جواد (ع) كتاب مناسبي به نظر مي رسد.
