كتاب شريف «شرح حديث عنوان بصري» توسط استاد عالي‌قدر حوزه علميه قم، حضرت آيت‌الله محمدباقر تحريري«دام‌توفيقاته» در سال 1387 توسط انتشارات حر و سبحان در قالب 472صفحه و با تيراژ 3000نسخه به چاپ رسيده است.
اين كتاب در پنج بخش كه هر كدام به فراخور مطالب خود داراي فصول متعددي است، كه به تبيين مراحل سير عملي يك انسان از ديدگاه حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) مي‌پردازد.
مؤلف كه خود از اساتيد صاحب نام عرصه تعليم و تربيت نفوس سالكان راه حق مي‌باشد، با قدرت كم نظير علمي به يادگار مانده از اساتيدي چون مرحوم علامه طباطبايي(رحمة الله علیه) و حضرت آيت‌الحق مرحوم سعادت‌پرور(رحمة الله علیه)، مطالب معرفتي ناب توحيدي را از زبان كتاب و سنت استخراج كرده و در سفره كريمانه‌اي به عاشقان سير و سلوك اسلامي عرضه نموده است.
آشنايي كامل به راه‌ها و موانع سلوكي و بصيرت كامل به چگونگي طي مراحل سلوك، اين استاد دردآشنا را بر آن داشته است تا در كنار جلسات اخلاقي پربار و تربيت شاگردان مستعد، با تدوين كتاب‌هايي همه تشنگان معارف ناب اسلامي بريده از دنياي دني را گرداگرد معارف مكتب اهل‌بيت(علیه السلام) جمع نمايد. آثار تربيتي استاد تحريري در سه سطح تقسيم‌بندي شده است. سطح اول و دوم شامل كتاب‌هايي است كه نياز به ارتباط با استاد تربيتي خاص ندارد ولي مطالب مورد نياز براي تعليم و ورود به عرصه مباحث سلوكي را در دو سطح متفاوت در بردارد.
كتاب حاضر كه در نظر مؤلف گران‌قدر مطالب سطح دوم را بازگويه مي‌كند؛ مطالب خود را بر مبناي تبيين معارف نظري و مسايل عملي و تربيتي تدوين نموده و گوياي هدف بندگي و راه كارهاي اساسي و كلي آن است.
عنوان بصري از شاگردان مالك‌بن انس است. اشتباه عنوان از تعريف ماهيت علم موجب شد تا تصميم بگيرد هم‌چنان‌كه از مالك علم مي‌آموخته، از محضر امام نيز كسب علم كند. اما برخورد تربيتي امام باعث شد تا عنوان به حقيقتي رهنمون شود كه تا به حال به ذهنش نيز خطور نكرده بود و وارد دنياي ديگري شود كه تا ديروز در خواب هم نمي‌ديده و آن شناخت حقيقت علم است كه در نظر مؤلف محترم بهترين مقدمه سير الي‌الله قلم‌داد شده است.
بيانات كوتاه ولي پر ارزش امام صادق(علیه السلام) نه فقط براي عنوان، كه براي هر فردي است كه مي‌خواهد سالك راه حق باشد. شرح اين حديث خواننده را با معارف حقيقي آشنا كرده و مكتب عرفان اصيل اسلامي را معرفي مي‌نمايد و مقدمه مي‌شود براي ورود به سطح 3 تأليفات حضرت استاد كه در اين سطح بايد ادامه كار تحت نظر استاد خاص به انجام برسد.
شيوه استاد در بيان مطالب كه با استفاده از منابع كتاب و سنت است پيشاپيش جواب‌گوي افرادي است كه ناآگاهانه مباني عميق معرفتي را از ساحت مكتب اهل‌بيت(علیه السلام) جدا كرده و با برچسب عقايد صوفيانه، موجب مي‌شوند مردم از حقايق ناب اسلامي جدا باشند و اسلام را همان جسم خشك و بي‌روح مورد نظر خودشان تعريف كنند.
تأليفات متعدد آيت‌الله تحريري كه عمدتاً در راستاي تفهيم مباني نظري اهل‌بيت(علیه السلام) كه در قالب ادعيه، مناجات‌ها و احاديث به ما رسيده ما را به اين باور مي‌رساند كه اسلام كامل‌ترين دين و پاسخ‌گوي هر مسئله‌اي است و عميق‌ترين مباني عرفاني در اين دين متجلي شده است.
اشاره فهرست‌وار بر فصول كتاب آشنايي بيشتري از محتواي كتاب ارايه مي‌دهد:
1ـ مقدمه و متن حديث به همراه ترجمه آن ديباچه كتاب را تشكيل مي‌دهد.
2ـ سنجش اول: حاوي مقدمات لازم براي سالك در سير الي‌الله است.
3ـ بخش دوم: بيان اين‌كه تعليم و تحصيل علم بهترين مقدمه سير الي‌الله است. اين بخش در چهار فصل به تبيين اقسام علمي، عوامل مؤثر در رشد علمي، اوصاف عالمان حقيقي و آفات علم مي‌پردازد.
4ـ بخش سوم: هدف اصلي آفرينش، ابعاد و اقسام عبوديت و آفت‌ها و راه‌هاي علاج طريق بندگي دو فصل اين بخش را شامل مي‌شود.
5ـ بخش چهارم: اين بخش اختصاص دارد به آثار تحقق بندگي، اين بخش در 5فصل نشانه‌هاي بندگي، دوري از تعلقات دنيوي، راه‌هاي دوري از مكايد شيطان جني و انسي و لزوم مديريت معنوي توسط سالك را بيان مي‌كند و با نشانه‌هاي حصول حالت تقوا و شيوه‌هاي آن به پايان مي‌رسد.
6ـ بخش پنجم: آخرين بخش كتاب شامل دستورالعمل‌هاي ويژه امام صادق(علیه السلام) به ره‌پويان عرصه توحيد است. اين دستورات در 4فصل وظايف سالك را در مسير رشد و تكامل معنوي بيان مي‌نمايد. توجه به برنامه‌هاي جسمي، اخلاقي و عملي و تنظيم برنامه‌هاي عملي از جمله سفارشات حضرت مي‌باشد.
1ـ مقدمه كتاب، ص14.
2ـ متن حديث عنوان بصري، ص16.
منبع: ماهنامه آفاق شماره33
