کتاب صلح امام حسن (علیه‌السلام)، پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ
نوشته‌ی شیخ راضی آل‌یاسین
ترجمه‌ی حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای
دفتر نشر فرهنگ اسلامی 1383، 474 صفحه
«صلح حسن علیه‌السلام با معاویه، از دشوارترین حوادثی بود که امامان اهل‌بیت پس از رسول اکرم(ص) از ناحیه این امت بدان دچار شدند.
امام حسن علیه‌السلام با این صلح، آنچنان محنت طاقت‌فرسایی کشید که هیچ‌کس- جز به کمک خدا- قادر بر تحمل آن نیست؛ لیکن او این آزمایش عظیم را با پایداری و متانت تحمل کرد و سربلند و پیروزمند و دست‌یافته به هدف خود- یعنی مراعات حکم خدا و قرآن و پیامبر و صلاح مسلمانان- از آن بیرون جست… و این همان هدفی بود که او برای هر گفتار و عمل بدان نظر داشت و عشق می‌ورزید.
آنان که او را به راحت‌طلبی و عافیت‌اندیشی متهم کرده‌اند و هم آن‌دسته از شیعیانش که تحت‌تأثیر شور و احساس، آرزو بُرده‌اند که کاش وی نیز در جهاد با معاویه پایداری می‌کرد و از راه شهادت، زندگی می‌یافت و به پیروزی از همان راهی که برادرش در روز عاشورا رفت و رسید، می‌رفت و می‌رسید… این هر دو گروه را در میزان سنجش فکر و خود، وزن و مقداری نیست.
شگفت آن‌که مردم، هنوز درباره این صلح دچار اشتباه و کج‌بینی‌اند و کسی نیست که با بررسی کامل و با استناد به دلایل و شواهد عقلی و نقلی، سیمای این صلح را روشن سازد.
من بارها در این صدد بوده‌ام، ولی مشیت حکیمانه خدای عزّ‌و‌جلّ براین قرار گرفت که بدین مهم، کسی را که از همه سزاوارتر و شایسته‌تر است، برانگیزد… و او فراهم‌آورنده این کتاب مبتکرانه صلح‌الحسن است که به حق در موضوع خود، سخن‌آفرین است و گذارنده قضاوت راستین و نماینده مرز حق و باطل.
بر فصول درخشنده‌ای چند از آن [کتاب] که نمایشگر فضل مؤلف بزرگوار نیکوکارش بود، واقف آمدم و آن‌را به‌راستی در کاوش‌گری و باریک‌بینی و میانه‌روی و هم در قاطعیت بیان و استدلال، ریزه‌کاری و تتبع و پرهیز و احتیاط در نقل گفتارها و رادمنشی در مجادله و احاطه بر چیزهای مناسب موضوع، در عین روانی اسلوب و انسجام سخن و رسایی در آن‌جا که سخن به ایجاز گفته و زیبایی و گیرایی در آن‌جا که سخن را به درازا کشانده… درست همانند مؤلف بزرگوارش یافتم.
کتاب، فراهم‌آمده فکری منظم، مبتکر و قوی است. هماهنگی و پیوستگی‌اش آن‌را به‌صورت جویباری سرشار و لبریز از اندوخته‌های عقلی و نقلی درآورده و به واحدهایی به‌هم پیوسته و به‌نهایت غنی و کامل- از همه جهاتی که با موضوع متناسب است و موجب ارزش تمام- همانند ساخته است. پیراستگی‌اش همراه با جامعیت و روشنی‌اش همراه با عمق و نقد تحلیلی‌اش، نقطه مرکزی این ممیزات است.
و اما مؤلف اعلی‌الله مقامه؛ خواننده می‌تواند خصال برگزیده‌اش را در زیبایی‌های این کتاب مشاهده کند و من اگر او را ندیده‌بودم، بی‌گمان می‌توانستم چهره او را با الهام از مطالب کتاب، ترسیم کنم.
اینک این اثر اوست که او را با چهره‌ای باز، سیمایی درخشنده، سخنی شیرین، طبعی هموار و آرام، سینه‌ای گشاده، خویی نرم، ذهنی سرشار و دانشی فراوان، اطلاعی وسیع، انشایی زیبا، نکته‌سنجی شیرین، کنایه‌پردازی لطیف، استعاره‌ای نغز با گفتاری حکمت‌آموز و منطق و رفتاری دانش‌آفرین، اخلاقی به‌نهایت بزرگوارانه و فطرتی به‌نهایت سلیم، دریای مواجی از دانش آل‌محمد، دانشمندی محقق… دانای اسرار اهل‌بیت و روشنگر معضلات و شناسای سره از ناسره آن… با این صفات بارز و سَماتی دیگر، به خواننده بازمی‌شناساند.
… هیچ‌یک از بزرگان دین درمورد این موضوع مهم، کوششی را که او در فراهم‌آوردن این کتاب منحصربه‌فرد و بی‌نظیر مبذول داشت، به‌کار نبرده است؛ و اینک این کتاب اوست، با این اوج و سطح بلند که در کتابخانه اسلام، خلأیی را که امت اسلامی سخت نیازمند پر شدن آن بود، پر می‌کند…»
https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/home/rect-1-n.gif https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/home/rect-1-n.gif https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/home/rect-1-n.gif
کتاب با گفتاری نسبتاً مفصل از علامه عبدالحسن شرف‌الدین، رهبر شیعیان لبنان در نیمه دوم قرن گذشته هجری قمری و پیشگفتار کوتاه نویسنده درباره تحقیق و کتابش آغاز می‌شود و پس از پرداختی کوتاه به زندگی‌نامه و سیره و سیمای حضرت امام حسن علیه‌السلام به سراغ محور اصلی بحث یعنی زندگی سیاسی پرفراز و نشیب ایشان می‌رود.
در بخش‌های دوم و سوم که پیکره اصلی تحقیق را شکل می‌دهند، سخن از موقعیت سیاسی ویژه آن روزگار و چرایی و چگونگی صلح و پیامدهای آن است؛ نویسنده با نگاهی ژرف به تحلیل داده‌های تاریخی و مدارک و اسناد معتبر پرداخته و تصویر روشن و منسجمی از موضوع ارائه نموده است.
در بخش پایانی نیز مقایسه‌ای کوتاه و فشرده میان شرایط زمانه امام حسن با روزگار امام حسین علیهما‌السلام صورت گرفته است.
بی‌شک کتاب حاضر از بهترین آثاری است که تاکنون به این موضوع مهم پرداخته و شاید هنوز هم در نوع خود بی‌مانند باشد.
سیدحسین کاظمی
