رخساره خورشيد – سيره امام علي در نهج البلاغه
مصطفي دلشاد تهراني
مکان چاپ: تهران
تاريخ چاپ: 1391
ناشر: دريا
مروري است بر سيره امام علي عليه السلام بر پايه نهج البلاغه بر اساس اصل هايي مانند مرزباني و پاسداري از حقوق و صراحت و صداقت و عدالت و…
سالهاست دوستم جناب آقای دلشاد تهرانی در باره سیره نبوی و سیره علوی پژوهش می کند و آثار فراوانی در این باره تالیف کرده است.
این کتابها غالبا بر اساس منابع کهن از یک سو و مشتمل بر برداشت ها و تفسیرهایی است که ایشان در ترتیب و ترکیب نصوص دارند. بحث از سیره نبوی به لحاظ تاریخی بسیار کهن است اما طی قرون همواره نظر شماری از نویسندگان آن بوده است تا از منابع سیره، نوعی از سبک زندگی را استخراج کنند. در این زمینه آثاری پدید آمده و این اواخر علمی هم به نام فقه السیره بنیان گزاری شده و در ایران و کشورهای اسلامی دیگر در این باره آثاری نوشته شده که بنده شرحی در باره آنها در مقاله ای که در باره این دانش یعنی فقه السیره نوشتم داده ام.
اساس علم فقه السیره آن است که چون سیره نبوی حجت شرعی است می توان از مجموعه اخباری که در این باره نقل شده و در ترکیب با آیات قرآنی و فرمایشاتی که از رسول (ص) نقل گشته یک سبک و سیاقی برای زندگی سیاسی و اجتماعی و نیز زندگی فردی به دست آورد. در همان مقاله هم من یادآور شدم که این بحث چه ارتباطی با فقه دارد؟ کسانی که در این باره نوشته اند برای حل همین مسأله عنوان فقه السیره را انتخاب کرده اند. اما این که آیا اشکال کاملا حل شده است یا نه به نظر می رسد نشده و عمده دلیل آن این است که فقه سنتی روش های جدی تر و سختگیرانه تری برای استنباط احکام دارد.
این در حالی است که در سیره یا به عبارتی در فقه السیره اخلاق و فقه و نیز آنچه به عنوان سنن یعنی مستحبات است که در آنها سختگیری زیادی لازم نیست و معمول نمی شود خلط شده است. در هر حال بحث فقه السیره یکی از بحث های مهمی است که گاه مستندات ضعیفی پیدا می کند. چون قرار را بر این گذاشته تا برای همه زندگی نمونه عملی پیدا کند. خاطرم هست که رئیس دولت دهم وقتی می خواست در یکی از مناظرات چهار سال قبل مطلبی را در باره بی آبرو کردن افراد به قول وی اهل فساد بگوید به حدیثی استناد کرد که در باره اهواز نقل شده و گویا امام دستور داده که داغ به آن شخص بزنند و در شهر بگردانند. بعدها معلوم شد که این روایت در مآخذ امامی نیامده و گویا فقط در دعائم است که اثری است حدیثی از اسماعیلیه. در این باره البته باید بحث شود اما مقصود آن است که اگر قرار باشد به هر خبری که در باره نوعی سبک برخورد آمده استناد کنیم و از آن یک سبک زندگی اجتماعی و فرد بسازیم این قبیل استنادات نامتعارف اما به ظاهر مردمی و انقلابی نیز به وجود می آید این در حالی است که فقه به این سادگی زیر بار چنین دعاوی نمی رود.
دوست ما آقای دلشاد تلاش زیادی کرده است تا بر اساس نهج البلاغه، سیره امام علی علیه السلام را تدوین کند. مباحث اولیه در باره اصل نهج البلاغه، معرفی آن و سپس روش های مطالعه نهج البلاغه است که به نوشته ایشان، روش مروری، تجزیه ای و موضوعی است.
بحث بعدی در باره مهفوم سیره است که به آنچه در سطور آغازین گفتیم مربوط می شود و تعاریف کلی را از سیره بدست داده اند.
روش ایشان این است که اصولی را استخراج کرده و بر محور آنها عناوین فرعی تر همراه با مستندات از نهج البلاغه انتخاب و به خواننده تقدیم شده است.
مثلا اصل مرزبانی و حریم داری و پرواپیشگی که در عناوین فرعی تری مانند عرصه فردی، اجتماعی، حکومت، اقتصادی، نظامی و قضایی و دینداری مورد بحث قرار گرفته است.
اصل پایبندی به کیفیت استخدام وسیله باز در تک تک عرصه هایی که گذشت مورد بحث قرار گرفته است.
اصل اعتدال و میانه روی به همچنین.
اصل پارسایی، تکریم، پاسداشت حقوق، رفق و مدارا، صراحت و صداقت، و اصل عدالت در همان عرصه های یاد شده مورد بحث قرار گرفته است.
اصل کتاب در 1072 تنظیم شده و فهرست اعلام نیز در ادامه آمده است. چاپ کتاب بسیار زیبا و نفیس انجام شده است.
منبع: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام
