این اثر می‌کوشد با رویکردی بین‌المللی و راهبردی، این پیام را از سطح توضیح‌های عمومی به سطح یک مدل جامع برای بازآفرینی نقش جهانی حوزه‌های علمیه ارتقا دهد.
از این منظر، کتاب نه صرفاً شرح پیام، بلکه خوانشی تحلیلی تمدنی از آن است؛ تلاشی برای استخراج دلالت‌های مفهومی، مدیریتی، معرفتی و فرهنگی از سخنان رهبر معظم انقلاب و بازسازی آن‌ها در قالب نظریه‌ای برای «الحوزة الرائدة والطلیعة».
این اثر توسط حجج اسلام سید مفید حسینی کوهساری و محمد علی محسن‌زاده به زبان عربی، در ۳۲۰ صفحه و قطع وزیری توسط دو ناشر فاخر در کشور (انتشارات انقلاب اسلامی و انتشارات جامعة المصطفی العالمیة) به اندیشوران جهان عرب تقدیم شده است.
هدف کلان اثر
هدف کتاب آن است که نشان دهد پیام رهبر انقلاب درباره‌ی حوزه‌ی علمیه‌ی قم، در حقیقت بیانیه‌ی جهانی حوزه‌هاست؛ فراخوانی برای عبور از وضعیت آموزشی و بومی، و ورود به مرحله‌ی حضور تمدنی در عرصه‌ی بین‌المللی. نویسنده با تحلیل راهبردی، محورهای این پیام را به زبان نظام‌سازی ترجمه کرده و بر اساس آن، الگوی جامعی برای تحول علمی، فرهنگی، رسانه‌ای و مدیریتی حوزه تدوین نموده است.
ساختار کلی کتاب
کتاب در شش فصل سامان یافته و هر فصل ناظر به یکی از لایه‌های معنایی و راهبردی پیام مقام معظم رهبری است. این فصول به صورت تدریجی از تحلیل مبانی نظری پیام آغاز و به ترسیم الگوی نهادی و بین‌المللی حوزه ختم می‌شوند.
فصل اول: مبانی نظری پیام و چشم‌انداز آینده حوزه
در این فصل، مؤلف به تبیین افق فکری پیام امام خامنه‌ای می‌پردازد و نشان می‌دهد که معظم‌له، حوزه را نه یک نهاد آموزشی، بلکه «شجره‌ی طیبه‌ی تمدن اسلامی» می‌داند.
در این چارچوب، مفاهیمی همچون «الرسالة العالمیة»، «القوة الناعمة»، «المسؤولية الحضاریة»، و «التجدید العلمی الحوزوی» به عنوان ستون‌های اندیشه‌ی معظّم‌له در باب حوزه معرفی و تحلیل می‌شوند.
نویسنده تأکید دارد که این پیام، حوزه را وارد مرحله‌ای «تحول تمدنی» می‌کند؛ مرحله‌ای که در آن علم دینی باید به تولید نظام‌های فکری و اجتماعی بینجامد.
فصل دوم: رسالت تاریخی حوزه در اندیشه‌ی رهبر انقلاب
این فصل بازخوانی تاریخی پیام است از منظر پیوند آن با مسیر صدم‌ساله حوزه‌ی قم. در این بخش، مؤلف نشان می‌دهد که رهبر انقلاب، حوزه را میراث‌دار جهاد علمی و اجتماعی مراجع بزرگ و حلقه‌ی پیوسته‌ی نهضت علمی نجف و قم می‌دانند.
بر این اساس، حوزه در نگاه ایشان «ادامه‌ی تاریخی انقلاب اسلامی» و «بازوی معرفتی جهاد» است.
این فصل نقش حوزه در پاسداری از اسلام ناب، تربیت علمای مجاهد، و مقاومت فرهنگی در برابر نظام سلطه را با استناد به پیام معظم‌له بررسی می‌کند.
فصل سوم: مأموریت‌های جهانی حوزه بر اساس پیام
در فصل سوم، مأموریت‌های حوزه در عصر جهانی‌شدن مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
پیام رهبری، حوزه را موظف می‌داند که در برابر شبهات فکری، جنگ نرم رسانه‌ای، و بحران معنویت در غرب با زبانی علمی و جهانی وارد میدان شود.
در این بخش، نویسنده مأموریت‌های زیر را از پیام استخراج می‌کند:
۱. گسترش جهاد تبیینی در سطح بین‌المللی؛
۲. تشکیل جبهه‌ی معرفتی واحد در برابر تهاجم فرهنگی؛
۳. توسعه‌ی گفتگوی ادیان و تقریب مذاهب؛
۴. تربیت سفرا و نخبگان بین‌المللی.
فصل چهارم: سیزده استراتژی عملی برای تحقق پیام
این فصل محور اجرایی کتاب است و بر اساس روح پیام رهبر انقلاب، سیزده استراتژی کلان برای تحقق رسالت جهانی حوزه طراحی شده است که عبارتند از:
۱. ایجاد مرکز علمی جهانی و نظام آموزشی پژوهشی بین‌المللی؛
۲. تربیت نخبگان دینی با نگاه تمدنی و مأموریت جهانی؛
۳. تشکیل خط دفاع معرفتی و رسانه‌ای در برابر جنگ نرم؛
۴. تأسیس مرکز تولید فکر اسلامی در باب نظام‌های اجتماعی و حکومتی؛
۵. توسعه‌ی ابتکار و نوآوری تمدنی با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین؛
۶. تعمیق مرجعیت علمی حوزه در سطح جهان؛
۷. آموزش زبان‌ها و مهارت‌های بین‌المللی برای طلاب؛
۸. نشر اندیشه‌ی اسلام ناب و مقاومت با ابزارهای رسانه‌ای نوین؛
۹. تثبیت برند جهانی حوزه و اعتبار بین‌المللی آن؛
۱۰. توسعه‌ی دیپلماسی علمی و فرهنگی در جهان اسلام؛
۱۱. توسعه‌ی پژوهش‌های فقهی-حضاری با رویکرد جهانی؛
۱۲. ساختاردهی شبکه‌های بین‌المللی مؤسسات دینی؛
۱۳. ایجاد منظومه‌ی جهانی همکاری و نفوذ فرهنگی علمی.
هر یک از این استراتژی‌ها با تحلیل تطبیقی از عبارات پیام امام خامنه‌ای و تجربه‌ی میدانی حوزه تبیین شده است.
فصل پنجم: الزامات نهادی و مدیریتی تحقق پیام
در این فصل، مؤلف بر این نکته تأکید می‌کند که پیام رهبری نه فقط ناظر به افق آرمانی، بلکه دعوت به تحول ساختاری است. از همین رو، برای تحقق پیام باید نوسازی درونی حوزه در چند سطح انجام گیرد:
۱. ایجاد نظام جامع برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکرد؛
۲. تأمین پایدار منابع انسانی و مالی برای مأموریت‌های جهانی؛
۳. طراحی نظام رفاهی و حمایتی ویژه برای مبلّغان بین‌المللی؛
۴. هماهنگی میان معاونت‌ها، مراکز تخصصی و شعب بین‌المللی حوزه؛
۵. گسترش فرهنگ رسالت جهانی میان طلاب و اساتید.
این فصل در حقیقت ترجمه‌ی مفاهیم مدیریتی مستخرج از پیام است و حوزه را از سطح توصیه به سطح نظام اجرایی تمدنی ارتقا می‌دهد.
فصل ششم: چشم‌انداز حوزه‌ی جهانی در نگاه امام خامنه‌ای؟ ۲۰۳۵
در پایان، کتاب با ترسیم تصویری از «حوزه‌ی سال ۲۰۳۵» به عنوان تحقق عملی پیام معظم‌له به اوج می‌رسد.
در این چشم‌انداز، حوزه به‌عنوان قطب فکری جهان اسلامی نوین، مرجع عدالت و معنویت جهانی، و شبکه‌ای بین‌المللی از مراکز علمی و فرهنگی متحد، هدایت فکری جهان اسلامی و الهام‌بخشی به بشریت را بر عهده دارد.
در ادامه، پنج سیاست کلان، شش هدف راهبردی، و سرفصل رسالت جهانی استخراج‌شده از پیام امام خامنه‌ای به‌صورت نظام‌بندی بیان می‌شود؛ از تحول علمی و اجتهادی گرفته تا گسترش نفوذ فرهنگی و الهام‌بخشی جهانی.
ویژگی‌های روشی و محتوایی
۱. کتاب بر پایه‌ی تحلیل محتوا و راهبردی پیام تدوین شده است؛ نه صرفاً به‌صورت تفسیری لفظی، بلکه با نگاه سیستمی و آینده‌پژوهانه.
۲. ساختار آن به‌گونه‌ای است که می‌تواند مبنای تدوین برنامه‌ی کلان موسسات حوزه در عرصه‌ی بین‌المللی قرار گیرد.
۳. زبان کتاب عربی فصیح است و ادبیات آن میان «گفتمان دینی» و «بیان راهبردی» تعادل برقرار کرده است تا برای نخبگان حوزه و نیز مجامع علمی جهان اسلام قابل بهره‌برداری باشد.
۴. جداول و نقشه‌های راه در پایان فصول، توزیع نقش‌ها، نهادها و سیاست‌ها را برای اجرای پیام در سطوح مختلف حوزه نشان می‌دهد.
جمع‌بندی و پیام پایانی
کتاب «الحوزة الرائدة والطلیعة» در حقیقت شرح راهبردی نقشه‌ی راه رهبری انقلاب اسلامی برای آینده‌ی حوزه‌های علمیه است؛ نقشه‌راهی که در صدمین سال بازتأسیس حوزه‌ی قم، مسیر قرن آینده را روشن ساخت.
این اثر نشان می‌دهد که اگر حوزه بخواهد پاسخ‌گوی مسئولیت تاریخی خود در عصر تمدن‌سازی اسلامی باشد، باید از مرز آموزش سنتی فراتر رود، به سازمانی فکری-تمدنی بدل شود، و در میدان‌های جهانی علم، فرهنگ و عدالت حضور مؤثر داشته باشد. در این نگاه، حوزه نه فقط حافظ دین، که معمار آینده‌ی ایمان در جهان معاصر است.
