این کتاب ضمن گفتگو با دانشجویان اشغال کننده ی سفارت، برای نخستین بار این پرسش بنیادی را مطرح ساخته که چرا و چگونه «آمریکا ستیزی» توانست بدل به گفتمان اصلی انقلاب شود.
اینکه انگیزه ی دانشجویانی که چهل سال پیش سفارت آمریکا را اشغال نمودند چه بود، قابل بحث است. اما آنچه تردیدی در آن نیست تأثیرات عمیق و همه جانبه ای بود که آن اقدام بر تاریخ انقلاب اسلامی وارد نمود. خود آنان هم هرگز تصورنمی کردند آن اقدام سرنوشت و آینده ی ایران را برای چندین نسل دگرگون خواهد ساخت. امروز پس از گذشت چهل سال، می توان گفت که هیچ اقدام و رویدادی بعد از انقلاب به اندازه ی اشغال سفارت بر سرنوشت کشور اثرگذار نبوده است. این کتاب ضمن گفتگو با دانشجویان اشغال کننده ی سفارت، برای نخستین بار این پرسش بنیادی را مطرح ساخته که چرا و چگونه «آمریکا ستیزی» توانست بدل به گفتمان اصلی انقلاب شود.
همواره یکی از معضلات پژوهشگران و دانش پژوهان علوم سیاسی در ایران، گذر آسان از پدیده ها و گرانیگاه های تاریخی – اجتماعی است که بعضا به سر منشأ تحولات شگرفی در سال های پس از خود بدل شده اند. پدیده ها و حوادثی که اگر کارشناسان و نظریه پردازان سیاسی ایران، متمرکز بر واکاوی و پس کاوی موشکافانه و علمی آنان می شدند و به ریشه یابی دقیق خاستگاه وقوع این حوادث می پرداختند، شاید بار دیگر شاهد تکرار زیان بار آن ها در تاریخ ایران نمی بودیم. یکی از آن حوادثی که با وجود وزن سنگین و نقش تعیین کننده اش در سلسله ی اتفاقات و معادلات سیاسی داخلی و حتی خارجی بعد از انقلاب 57 ایران، مورد کم توجهی و بی مهری اندیشمندان ذیربط قرار گرفته و نیازمند بازخوانی بی طرفانه است، بی شک اتفاقی بود که در 13 آبان سال 58 در ایران به وقوع پیوست. اشغال سفارت آمریکا در ایران، نه تنها تمامی معادلات قدرت در داخل ایران را دستخوش تغییراتی شگرف و دامنه دار کرد، بلکه تبعات حاصل از نتایج آن به نوعی بسترساز انتقال جریان قدرت در آمریکا هم شد!
حال برای معناکاوی مدون این رخداد تاریخی چه باید کرد؟ در بازشناسی و پدیدار شناسی این رخداد تاریخی چندلایه، باید هوشیار بود و گرفتار آسیب های مرسوم و معمول تحلیل های سیاسی نشد. پس بخش مهمی از این پروژه ی تحقیقاتی تاریخی، شناخت درست این واقعه است. اما باید توجه داشت پرسش اصلی که باید با پاسخ گفتن به آن گام در مسیر واکاوی این واقعه ی بزرگ تاریخ سیاسی معاصر نهاد، همانا پیدا کردن زمینه ها و عواملی است که منجر به شکل گیری ایده ی تسخیر سفارت در سال 1358 شد. البته در خلال کنکاشی که برای دریافت پاسخ این پرسش اصلی باید ذهنمان را متمرکز آن کنیم، سوال های اساسی دیگری نیز مطرح است که نباید از تلاش برای دستیابی به پاسخ آن ها غافل شویم.
به این ترتیب اشغال سفارت آمریکا از جمله موضوعاتی است که پرداختن به آن با وجود گذشت دهه ها، همچنان مورد توجه نسل های مختلف جامعه است. روز 13 آبان 58 دانشجویان پیرو خط امام که مرز خود را با جریانات سیاسی آن زمان اعم از چپ های سوسیالیست، مجاهدین خلق، و ملی گراها مشخص کرده بودند و نحله ای مستقل درحوزه ی دانشجویی محسوب می شدند، وقتی به تحرکات آمریکایی ها بعد از پیروزی انقلاب در داخل کشور مشکوک شدند، تصمیم گرفتند پیام روشنی به کاخ سفید بدهند که تبلور آن نیز در اشغال سفارت دیده شد. بر این اساس است که سرآغاز این پژوهش نیز همین مسئله، و واکاوی قرائت های رسمی از حادثه ی 13 آبان است.
با توجه به گستردگی کار مطالب در چهار فصل تقسیم بندی شده است:
فصل اول: تاریخ سخن می گوید – در این قسمت به عوامل اصلی شکل گیری ایده ی اشغال سفارت نزد بانیان رسمی اش یعنی دانشجویان پیرو خط امام اشاره شده است.
فصل دوم: زیبا کلام سخن می گوید- در این فصل هم از حوادث و اتفاقات داخل سفارت تا درگیری ها و تصفیه های درون هسته ای که در حال شکل گیری قدرتشان در نظام سیاسی تازه شکل گرفته بودند؛ از عملیات پیچیده و پرابهام پنجه ی عقاب که هنوز هم در باب چگونگی انجام و شکستش سوال های فراوانی مطرح است؛ تا مذاکراتی که پیرامون آزادسازی گروگان ها صورت گرفته بود و هرکدام به نوعی به شکست می انجامید، سخن به میان آمده است.
فصل سوم: آن ها سخن می گویند- در این قسمت نیز در باب تبعات و تأثیرات این حادثه در عرصه ی داخلی و حتی محیط بین الملل، بحث و گفتگویی کامل و جامع صورت گرفته است.
فصل چهارم: چه شد آنچه شد!
