در روز جمعه هفدهم رمضان سال دوم هجری اولین برخورد جدی مسمانان با مشرکان قریش در منطقه بدر رخ داد.[1] هنگامی که پیامبر(ص) از بازگشت کاروان تجاری از شام به سرپرستی ابوسفیان که دارای ارزش فراوان بوده و به تمامی قریش تعلق داشت، آگاه شد[2] با سیصد و سیزده تن[3] و با کم ترین امکانات[4] راهی بدر شد. ابوسفیان که در میانه راه از تصمیم پیامبر آگاه شده بود از مکه استمداد طلبید[5] و مسیر کاروان را نیز به سمت دریای سرخ منحرف نمود و از منطقه خطر دور ساخت.[6]
این در حالی بود که قریشیان با نه‌صد و پنجاه جنگجو عازم مدینه شده بودند و با خبر نجات کاروان عزم بازگشت کردند اما لجاجت ابوجهل جنگ را حتمی نمود. پیامبر(ص) که خبر نزدیک شدن سپاه مشرکین به بدر را شنید پس از تشکیل شورای نظامی و نظر خواهی از اصحاب و سخنان شورانگیز مقداد به نمایندگی مهاجران، سعد بن عباده به نمایندگی انصار تصمیم به نبرد با مشرکین گرفت.[7] بامداد روز هفدهم رمضان جنگ آغاز شد در ابتدا و در جنگ تن به تن حمزه، عبیده و حضرت علی(ع) رقبای خویش شیبه، عتبه و ولید بن عتبه را به قتل رساندند[8] و سپس جنگ عمومی در گرفت و تا ظهر جنگ به نفع مسلمانان به پایان رسید.[9] از مسلمانان 14 نفر شهید و از مشرکان 70 نفر کشته و 70 نفر اسیر شدند.[10] اسیران به واسطه پرداخت فدیه، آموزش سواد به ده تن از مسلمانان و یا با منت پیامبر(ص) آزاد شدند.[11] از مهمترین دلایل پیروزی مسلمانان؛ فرماندهی شایسته پیامبر،[12] شجاعت و فداکاری حضرت علی(ع)،[13] ایمان و روحیه بالای مسلمانان و امدادهای غیبی[14] دانسته شده است. شکست سپاه قریش چنان غیر منتظره بود که مکیان پیک حاوی خبر شکست قریشیان را باور نکرده و او را شکست خورده فراری از جنگ پنداشتند.[15]
[1] – ابن هشام، السیره النبویه، قاهره، مطبعه مصطفی البابی الحلبی، 1355ق، ج2، ص278، ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر، ج2، صص 15-20.
[4] – المغازی، ج1، ص26، شیخ مفید، الارشاد، قم، المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ مفید، 1413ق، ص72؛ تاریخ یعقوبی،نجف، مکتبه الحیدریه، 1384ق، ج2، ص37.
[8][8] – السیره النبویه، ج2، ص 277؛ الطبقات الکبری، ج2، صص 17-24؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ج2، ص 125.
