در سالروز شهادت امام جعفر صادق (ع) در سال 1342ش نظاميان حكومت شاه به مدرسه فيضيه قم يورش برده مردم و طلابي را كه در مراسم شركت كرده بودند مورد ضرب و جرح قرارداده عده اي را مجروح و شهيد كردند. در آن روزها رژيم در حالي كه زخم شكست طرح انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي را بر پيكر خود و حكومت خويش احساس مي‌كرد، تصميم داشت اصولي را به رفراندوم بگذارد كه به «انقلاب شاه و ملت» يا ”انقلاب سفيد” مشهور شده بود، به اجراء بگذارد.
اما با مخالفت صريح روحانيت و در راس آن امام خميني روبرو بود[1]، درحاليكه احزاب ملي گرا با شعار اصلاحات آري و ديكتاتوري هرگز[2] و كمونيست ها با اين تحليل كه اصلاحات روند تغيير ديالكتيكي نظام فئودالي به نظام سلطنتي و سرمايه‌دراي را تسريع مي‌كند[3]، به رژيم چراغ سبز نشان داده بودند.
شاه كه در مورد آمادگي جامعه ايران براي انجام اصلاحات آمريكائي به مقامات واشنگتن اطمينان داده بود مخالفت علما برايش بسيار گران مي‌آمد، با تبليغات وسيعي عليه روحانيت و امام خميني، تصميم به سركوبي قيام گرفت.
حين برگزاري مجلس سوگواري امام صادق ع كه از طرف آيه الله گلپايگاني منعقد شده بود، يكباره عمال رژيم – که با اتوبوسهاي دولتي به قم آورده شده بودند ـ وارد شدند و مردم را مورد حمله قرار دادند. طلاب جوان و روحانيون دليرانه مقاومت كردند و با خراب كردن قسمتي از ديوار طبقه دوم مدرسه و برداشتن آجرهاي آن به طرف مأموران حمله بردند.
در اين حال، نيروهاي ضد شورش نيز پس از رساندن خود به پشت بام‌هاي اطراف به تيراندازي به طرف روحانيون پرداختند و تعدادي از طلاب را از پشت بامها به زمين پرتاب كردند[4].حادثه مدرسه فيضيه شكاف ميان علما و حكومت را بيشتر از پيش كرد و علماء قم و نجف را به واکنش های تندی واداشت[5].
اين حادثه بر خلاف تصور شاه كه مي‌پنداشت سبب سركوبي روحانيت و قيام مردم مي‌شود، به تصريح ماموران رژيم،وحانيت و مردم را يكپارچه كرده و آنان را واداشت تا واكنشهاي بيشتري از خود بر ضد شاه نشان دهند[6].
پی نوشت:
[1]- زندگي‌نامه سياسي امام خميني، محمد حسن رجبي، مركز اسناد انقلاب اسلامي، ص 241.
[2]- حديث بيداري، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، حميد انصاري، ص 41.
[3]- همان، ص 42.
[4]- خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفي، مركز اسناد انقلاب اسلامي، صص 253ـ 252.
[5]- امام خمینی، صحیفه امام،(1378)،تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج1، ص 78، وقيام 15 خرداد به روايت اسناد، (1378)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ج2، ص30–31،و خاطرات و مبارزات شهيد محلاتي، (1376)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 76.
[6]- تاريخ قيام 15 خرداد به روايت اسناد ساواك، مركز اسناد انقلاب اسلامي، جواد منصوري، ج 1، صص 555 و 556
