ابوعبداللَّه محمد بن اسماعيل بن ابراهيم مشهور به امام بخاري از محدثان بزرگ در 13 شوال سال 194 هـ.ق بعد از نماز جمعه در بخارا دیده به جهان گشود[1]. وی هنوز کودک بود که پدرش را از دست داد و مادرش پرورش او را به عهده گرفت.[2]امام بخاری برای فراگیری علم حدیث، سفرهای متعددی انجام داد که نخستین سفر علمی وی زمانی بود که همراه مادر و برادر بزرگش در سال 210 هـ عازم سفر حج شدند و بخاری را که کوچک بود نیز با خود بردند؛پس از فارغ شدن از حج، مادر و برادرش به بخارا برگشتند و وی به قصد تحصیل علم در مکه مکرمه ماند[3].
سپس اوعلاوه بر استفاده از علما و محدثان بزرگ حجاز ، به دیگر مراکز علمی بزرگ آن روزگار مانند: خراسان، عراق، مصر، وشام، وجبال نیز مسافرت نمود[4]و از بیش از هزار نفر استماع حدیث نمود.[5] تبحر وي در علم حدیث به جایی رسید که چندین هزار نفر برای شنیدن حدیث نزد وی جمع می‌شدند در حالی که وی هنوز جوان بود.[6].
بخاری در طول فعالیت علمی‌اشتاليفات متعددي را به انجام رساندکه ماندگارترین اثرش کتابی است به نام جامع صحيح معروف به صحيح بخاري، که یکی ازصحاح ستّه اهل سنت بشمار می‌رود که برگزیده ای ازششصد هزارحدیث استو در مدت شانزده سال تدوین شده است.[7]کتاب صحیحبخاریشامل ۹۷ کتاب و ۳۴۵۰ باب بوده و و تعداد احادیث آن با احتساب احادیث مکرّر 275 ، 7 حدیث می باشد.همچنین از دیگر آثار بخاری « تاریخ کبیر» را میتوان نام برد.سر انجام خالد بن احمد الذهلی والی بخارا از بخاری درخواست می‌کند که کتابهای جامع صحیح و التاریخ را به فرزندانش تعلیم دهد ولی وی امتناع می‌ورزد و این کار را باعث خواری علم می‌داند لذا والی بخارا با همکاری عده‌ای از بدخواهان بخاری،وی را از بخارا اخراج می‌کند.[8]
برخی اختلاف بخاری با نیشابوریان[9] بر سر مسأله خلق قرآن را دلیل این امر می دانند. بخاری به ناچار در منزل یکی از نزدیکانش در روستایی از توابع سمرقند به نام خرتنگ ساکن می‌شود و در شب عید فطر سال 256 در خرتنگ از دنیا می‌رود و در همانجا به خاک سپرده می شود[10].
پی نوشت:
[1]. أبوالفرجعبدالرحمنبنعلىبنمحمدابنالجوزى،المنتظمفىتاريخالأمموالملوك، تحقيقمحمدعبدالقادرعطاومصطفىعبدالقادرعطا،بيروت،دارالكتبالعلمية،طالأولى، 1412/1992، ج12،ص:113
[2].أبوالفداءاسماعيلبنعمربنكثيرالدمشقى ، البدايةوالنهاية،بيروت،دارالفكر، 1407/ 1986، ج11،ص:25
[3].ابن حجر، مقدمةفتحالباري ،بیروت ،دارإحياءالتراثالعربي،ط الاولی،1408/1988، ص 478
[4].ابی بکر احمد بن علی خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد، بیروت ، دارالکتب العلمیه ،بی تا،ج2ص4
[5].شمسالدينمحمدبناحمدالذهبى، تذكرةالحفاظ، بيروت، دارإحياءالتراثالعربي،بی تا،ج2،ص555.
[6].ابی زکریا محی الدین بن شرف النووی ، تهذیب الاسماء و اللغات ،مصر،اداره الطباعه المنیریه ، بی تا، ج1ص70
[7].الصفدي،الوافيبالوفيات، تحقيقأحمدالأرناؤوطوتركيمصطفى،بيروت – دارإحياءالتراث،سال 1420/2000،ج2، ص149.
[8].تاریخ بغداد، ج2، ص33.
[9]- عسقلانی ابن حجرعسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة ، مصر 1328؛ 1408، ص 491.
[10].المنتظم،همان.
