مطالعات اسلام شناسی و شیعه شناسی در دانشگاه های فلسطین اشغالی

دانشگاه بارایلان

در دانشکدة عربی این دانشگاه، مطالعات وسیعی در حوزة اسلام و فرهنگ اسلامی انجام می گیرد. هدف از این مطالعات، تربیت نیروهای متخصص برای کمک به اهداف دولت اسرائیل می باشد.

 این دانشکده در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می پذیرد و در حال حاضر 220 دانشجو دارد. زبان و ادبیات عرب (مدرن و کلاسیک)، تحلیل گفتمانی، تاریخ و فرهنگ اسلامی، فلسفه و الاهیات اسلامی، رسانه های جمعی و روابط دولت و جامعه و مسایل اجتماعی در دنیای عربی از مهم ترین بسترهای مطالعاتی این دانشکده می باشد.

این دانشکده در زمینة انتشار مقالات و کتب علمی نیز فعالیت بسیاری دارد. برخی از کتاب های منتشر شده از طریق اینترنت قابل دسترسی است. همچنین مجله مریا از انتشارات این دانشکده می باشد که آثاری از استادان و محققان برجسته در آن به چاپ رسیده است و برخی از شماره های این مجله نیز از طریق اینترنت قابل دسترسی است. در این جا به عناوین برخی از مهم ترین مقالاتی که در این مجله در حوزه اسلام شناسی و شیعه شناسی به چاپ رسیده اند اشاره می کنیم:

1. تروریسم جدید و روند صلح خاورمیانه/ استیون سیمون.

2. فهم معمای ایران/ نیکی کدی.

3. معمای ثبات سیاسی در کشورهای حاشیه خلیج فارس/دانیل بیمان و جرالد گرین.

4. تندروی اسلامی در خاورمیانه/ باری روبین.

5. شورش در بحرین/عادل درویش.

6. کشورهای حاشیه خلیج فارس و چتر آمریکایی/جان آلترمن.

7. انتخابات سال 2000 ایران/ آ. وی. سامی.

8. اسلام گرایی در لبنان/ نزار حمزه.

9. انتفای نظام سیاسی ایران به سمت مدل جدید/بولنت آراس.

10. اسلام، اسلام گرایان و دموکراسی/ علیرضا ابوطالبی.

11. تلاش برای ایجاد دموکراسی در جمهوری اسلامی ایران /علیرضا ابوطالبی.

12. حکومت، اسلام و اختلافات در عربستان سعودی / جوزف کوشتینر.

13. ارزیابی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران /مایکل ایزنشتات.

14. تحول آینده دنیای مسلمانان / دال ایکلمن.

15. اسلام لیبرال؛ چشم اندازها و چالش ها /چارلز کورزمن.

16. واکنش های ایران به تحریم اقتصادی امریکا /هومن استعلامی.

17. ایران و سلاح های کشتار جمعی /گروس.

18. رسانه های خبری در ایران معاصر 1998 ـ 1999 /آ. وی. سامی.

19. ایران: سیاست، نیروهای نظامی و امنیت خلیج /داریوش بازرگان.

20. صادرات نظامی چین به ایران /بستس گیل.

21. روابط ایران و روسیه در دهه 90 /رابرت فریدمن.

22. چرا مسلمانان رادیکال حکومت را به دست نمی گیرند /امانویل سیوان.

23ـ حزب الله لبنان دورة جدید یا ادامه ستیز /ایلاز سییر.

24. حزب الله لبنان بر سر تقاطع /ایلاز سییر.

25. ظهور جنبش های اسلامی در ترکیه /نیلوفر نارلی.

26. تحولات جاری در جهان اسلام / دال ایکلمن.

این مجله، از همکاری دائمی استادانی چون باری روبین، عادل درویش، علیرضا ابوطالبی، جورج ایرانی و نیکی کدی برخوردار است.

دانشگاه تل آویو

این دانشگاه یکی از دانشگاه های مهم اسرائیل می باشد و در دو دانشکدة «ادبیات و زبان عربی» و «تاریخ آفریقا و خاورمیانه» مطالعاتی در مورد اسلام تشیع و ایران صورت می گیرد.

در دانشکدة «ادبیات و زبان عربی»، تمدن اسلامی و زبان عربی از ابعاد گوناگون تاریخی، زبانی، فرهنگی و متون مورد مطالعه قرار می گیرد. دانشجویان، متون کلاسیک اسلامی را فرا می گیرند و علاوه بر آن با زبان و ادبیات عربی مدرن و قدیم آشنا می شوند. قرآن، حدیث، اشعار عربی و آثار عربی ـ یهودی نیز از موضوعات تدریس در این دانشکده هستند. تحقیقات انجام شده در این دانشکده نیز عمدتاً در همین محورها انجام می گیرد. برای مثال شعر و ادبیات قبل از اسلام، اعتبار احادیث و سیره نبوی، فقه اسلامی، تکامل زبان عربی، تمدن و فرهنگ جهان اسلام و روابط اعراب و یهود تحقیقاتی هستند که هم اکنون در این دانشکده در حال انجام می باشند. این دانشکده با دانشکدة تاریخ خاورمیانه و آفریقا روابط نزدیکی دارد. دانشجویان، بسیاری از واحدها را به صورت مشترک می گذرانند. این دو دانشکده به همراه «مؤسسة تحقیقاتی دایان» و بخش زبان های سامی، اثری مشترک را به نام «مطالعات شرقی اسرائیل» هر سال منتشر می سازند. همچنین سمینارها و کنفرانس های سالانه ای، با همکاری این چهار مؤسسه برگزار می گردد. موضوع این سمینارها اغلب به جهان اسلام و تمدن اسلامی مربوط می شود و دانشجویان علاوه بر امکان حضور در سمینارها می توانند در سخنرانی های تخصصی که به طور منظم توسط متخصصین برگزار می شود، شرکت کنند.

در این جا به عنوان برخی از تحقیقات و سمینارهایی که تاکنون در این دانشگاه ارائه شده اند اشاره می کنیم:

1. ایدئولوژی ها و جنبش روشنفکری در خاورمیانه جدید /گرشونی.

2. خروج از جنوب لبنان یک سال بعد / شلوموبرن.

3. حماس: اسلام رادیکال در یک نزاع ملی /آنات کورزو.

4. جنبش ضد یهود، ایران(1999 ـ 2000).

5. جهاد اسلامی فلسطین /میر لیتواک.

6. شیعیان دوازده امامی و اختلافات آن ها با اهل تسنن /دوین استوارت.

7. 11 سپتامبر: جنگ تمدن ها اسلام رو در روی غرب / مارک هلر.

8. ایران در تاریخ / برنارد لویس.

9. تروریسم اسلامی در مصر: چالش ها و پاسخ ها /ناچمن تال.

10. تهدید ایران، دلیل نگرانی نه اعلان خطر /افریم کام.

11. مسلمانان آسیای میانه میراث های متضاد / یاکوب روی.

12. یک دهه بنیادگرایی، تجربه مصر و اردن در سازگاری با اسلام رادیکالی /ناچمن تال.

مهمترین اقدام دانشگاه تل آویو برای شناخت تشیع، برگزاری یک کنفرانس بین المللی در سال 1984 با عنوان تشیع مقاومت و انقلاب بود. این کنفرانس در بحبوحة جنگ ایران و عراق و اوج روحیة انقلابی ایران برگزار شد. متخصصان بزرگی از سراسر دنیا حضور داشتند و به بررسی ظرفیت های انقلابی تشیع در نقاط مختلف پرداختند. محور اغلب مقالات کنفرانس، تشیع بود و مقالاتی که ارائه شدند عبارت بودند از:

1. شیعه در تاریخ اسلام / برنارد لویس.

2. مطالعات غرب در خصوص اسلام شیعی / اتان کهلبرگ.

3. تشیع به روایت امام خمینی رحمه الله نوعی ایدئولوژی خشونت انقلابی / ماروین زونیس، دانیل برومبرگ.

4. محمود طالقانی و انقلاب ایران / منگول بیات.

5. اسلام و عدالت اجتماعی درایران /شائول نجاش.

6. رویدادهای تکراری در انقلاب ایران /مایکل فیشر.

7. شیعه های عراق و سرنوشت آن ها /الی کدوری.

8. سیاست خارجی جمهوری اسلامی در خلیج فارس / شهرام چوبین.

9. ناآرامی شیعیان در خلیج فارس /جوزف کاستینز.

10. شیعیان و حکومت لبنان /جوزف اولمرت.

11. منشأ و تجدید حیات امل / اگوستوس ریچارد نورتن.

12. شیعیان لبنان پس از جنگ 1982 / لینستون بیلی.

13. علویان سوریه و تشیع / مارتین کرامر.

14. انقلاب ایران و مقاومت افغانستان /زلمی خلیل زاده.

15. شیعیان پاکستان /منیر. د. احمد.

16. هویت شیعی و اهمیت محرم در لاکنو هند / کیث جورشوج.

دانشگاه حیفا

در این دانشگاه در رشتة ادبیات عربی، مطالعاتی در حوزة اسلام و تشیع انجام می گیرد. تحقیقات دانشجویان در این رشته بر محورهای ادبیات مدرن و کلاسیک عربی، زبان شناسی عربی و فرهنگ اسلامی متمرکز است.

این دانشگاه همچنین کنفرانس هایی را در مورد اسلام و فرهنگ اسلامی برگزار می کند؛ از جمله در سال 2001 کنفرانسی با عنوان «اخلاق پزشکی در احکام اسلامی» برگزار گردید و در سال 2003 نیز کنفرانسی با عنوان «عواقب جنگ در عراق» برگزار شد.

برگزاری سخنرانی های علمی، یکی دیگر از فعالیت های این دانشگاه است که از جمله آن ها مجموعه سخنرانی هایی است که با عنوان بهائیت برگزار می گردد.

یکی از آثار منتشر شده در این دانشکده مجله الکرمل (ابحاث فی اللغه و الادب) نام دارد که با همکاری دانشکدة خاورمیانه این دانشگاه منتشر می شود.

دانشگاه عبری اورشلیم

این دانشگاه وابسته به مؤسسة تحقیقاتی گسترش صلح هری ترومن می باشد که در سال 1965 با حمایت هری ترومن رئیس جمهور وقت آمریکا تأسیس شده است. زمینه های مطالعاتی مؤسسه عبارتند از: تاریخ، علوم سیاسی و جامعه شناسی جهان غیرغربی با تأکید بر خاورمیانه. واحد تحقیقاتی خاورمیانه از مهم ترین و بزرگ ترین واحدهایی است که در رابطه با مسایل منطقه ای و تاریخ اسلامی معاصر و گذشته مطالعه می کند. اکثر تحقیقات مؤسسه در رابطه با روند صلح خاورمیانه و صلح اعراب و اسرائیل متمرکز شده است. و به جنبه های مختلف آن از جمله اقتصاد، اجتماع، سیاست و ایدئولوژی و گرایش های قومی در خاورمیانه معاصر می پردازد. اعضای پژوهشکده در مؤسسه شامل دانشمندان عرب و یهود از اسرائیل و سایر کشورها در زمینه های تخصصی گوناگون منطقه ای از جمله فلسطین، عثمانی، ایران، ترکیه و کشورهای عربی به خصوص در عصر مدرن فعالیت می کنند. بعضی از اعضای هیأت علمی مؤسسه در پروژه های مشترکی با علمای اردن و فلسطین مشارکت می کنند. دانشکده مطالعات علوم اسلامی و خاورمیانه در دانشگاه عبری اورشلیم نیز به آموزش و پژوهش در زمینه اسلام و فرهنگ جوامع اسلامی می پردازد. در این دانشکده نیز رشته زبان عربی یکی از رشته های اصلی آموزش علوم اسلامی است که در سه سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می پذیرد و واحدهای درسی آن عمدتاً بر حول موضوعاتی نظیر ادبیات عربی و تاریخ و فرهنگ اسلامی دور می زند. از تحقیقات منتشر شده این دانشکده در زمینه تشیع می توان به کتاب «کتاب مقدس و تفاسیر آن در شیعه امامیه اولیه» اشاره کرد که میربار آشر نویسنده آن است.

منبع: فصلنامه شیعه شناسی/ شماره 2