پس از رسمی شدن مذهب شیعة جعفری در عصر صفویان، همواره میان ایران و عثمانی اصطکاکهایی وجود داشت. با توجه به اینکه سرزمین حجاز در دست دولت عثمانی بوده و آنان نیز سنی مذهب بودند؛ همواره در عصر ایشان حجگزاری ایرانیان با دشواری‌های فراوانی همراه بود.
علاوه بر این و از سویی دیگر، اختلافات ناشی از مسائل گوناگون سیاسی، مذهبی، فرهنگی، امنیتی و اقتصادی‌که میان دولت عثمانی و سلسلههای افشار و زند وجود داشت، انجام حج به وسیلة ایرانیان را با دشواری‌هایی خاص رو‌به‌رو می‌ساخت؛ بهطوریکه گاهی حجگزاری از سوی دولت‌ها محدود و یا ممنوع می‌شد.
دوران افشاری بیشتر به دلیل مذاکرات نادرشاه (1148ـ 1160ق)، با عثمانیان با هدف به رسمیت شناختن مذهب جعفری و برگزاری نماز شیعیان در مسجدالحرام، در تاریخ
حجگزاری ایرانیان شهرت دارد. در دورة زندیه چندان توجهی به این امور معطوف نشد، و تنها در حملة کریم خان زند به بصره، به عنوان یکی از دلایل حمله؛ آزار و اذیت حجاج ایرانی، توسط حاکمان محلی مورد توجه قرار گرفته است.
مقالة حاضر، حجگزاری ایرانیان در پرتو روابط ایران و عثمانی در دوران افشاریه و زندیه و نیز مسیرهای حج را در این عصور مورد مطالعه قرار داده است. پرسش اصلی این پژوهش چگونگی حجگزاری ایرانیان در این دو عصر با مطالعة توصیفی، تاریخی و تحلیلی در سایة روابط این دو کشور است. پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد و منابع موجود؛ اعم از کتابخانه‌ای، پایان نامه‌ها و مقالات مبتنی است.
برای مشاهده متن کامل مقاله فایل را دانلود نمایید.
