کنفرانس بین المللی «تلاقی تمدن‌ها در نقطه ارزش‌ها» Civilizational Values at the Crossroads از سوی «انجمن بین المللی مطالعات تطبیقی تمدن‌ها» International Society for the Comparative Study of Civilizations از یازدهم تا سیزدهم ماه ژوئن امسال در کشور برزیل و در شهر ریو برگزار شد. در این کنفرانس بیش از 50 مقاله از 16 کشور و حدودا 30 دانشگاه دنیا ارائه گردید.
شرکت کنندگان در این کنفرانس از کشورهای آمریکا (دانشگاههای کالیفرنیا، میشیگان، نیویورک)، کانادا، ژاپن (انجمن مطالعات تمدنی)، چین، برزیل، روسیه، لهستان، مجارستان، ترکیه (دانشگاه مدنیّت)، عربستان (دانشگاه قصیم و دانشگاه ملک سعود)، و ایران (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گروه مطالعات تمدنی) بودند. این انجمن از سال 1961 در اتریش تأسیس شده و بعد از یک سال به نیویورک در آمریکا نقل مکان کرده است. مهم‌تر اینکه نزدیک به نیم قرن است که کنفرانس‌های سالانه توسط این انجمن برگزار می‌شود و امسال چهل و پنجمین کنفرانس سالانه برگزار گردید. حاصل این کنفرانس‌ها در برخی کتب و همین طور مجله اختصاصی این انجمن با عنوان (CCR) منتشر گردیده و به صورت آن‌لاین در دسترس می‌باشد.
جنس مطالعات تمدنی در این انجمن و در این کنفرانس‌ها، تاریخی نبوده، بلکه مطالعات انجام گرفته در آن هم نظری و معطوف به ابعاد تئوریک تمدن و چیستی آن، و هم عملی و مربوط به چالش های موجود در تلاقی تمدن‌ها و وضعیت عینی آنها بوده است. سابقه و پیشینه طولانی این انجمن و کنفرانس‌ها و فعالیت‌های انجام گرفته در آن، موجب شده است که انجمن از مباحث نظری صرف فراغت پیدا کرده و اکنون بر ابعاد عینی و عملیاتی در تمدن‌ها متمرکز شود و چالش‌های موجود میان تمدن‌ها را بکاود.
سطح مقالاتی که در این کنفرانس ارائه شد مقبول و مطلوب و در ارتباط با موضوع تمدن بود که موارد معدودی از آن نظری و موارد بسیاری از آن معطوف به جنبه های عملی و چالش های عینی تمدن‌ها بود. نکته قابل توجه اینکه، مقالات ارائه شده از سوی کسانی که در این کنفرانس‌ها به طور مداوم شرکت می‌کردند، ریزتر و دقیق¬تر و احیانا عملیاتی‌تر بود و مقالاتی که از سوی افرادی که تازه در این کنفرانس شرکت می‌کردند نظری‌تر بود.
بدین‌سان مقالاتی که نوعا محققان و اساتید غربی ارائه کردند، در مورد تمدن و جهانی شدن، مرزهای تمدنی در جهان امروز، و وضعیت صلح در دنیای معاصر بود. مقالاتی هم در مورد «اسلام و تمدن» از سوی محققان ژاپنی، اسرائیلی، ترکیه‌ای، عربستانی، و ایرانی مطرح شد که ضعیف‌ترین آنها از سوی مدرسان دانشگاههای عربستان بود. بیشتر مدرسان جوان عربستانی هم به لحاظ زبان، هم به لحاظ محتوا، و هم به جهت آداب علمی و نظم حضور در کنفرانس جزو ضعیف‌ترین‌ها بودند و حضور کمّی و انبوه آنان در این کنفرانس، ضعف علمی و گوشه‌گیری آنها را از دیده‌ها مخفی نکرد.
محتوای مباحثی که عرب‌زبانان در این سمینار ارائه کردند نوعا سطحی و ترجمه آیات و روایات بود. ضعف اساتید عربستانی زمانی جدی‌تر شد که سخنران اسرائیلی با طرح موضوع «ارزش‌های تمدنی در تفکر سلفی»، در صداقت عربستانی‌ها در طرح مباحث تمدنی تردید کرده و آن را به لحاظ تاریخی غیرقابل باور خواند.
مقاله‌ای که از سوی اینجانب در این سمینار ارائه گردید، (Standards of Islamity in Islamic Civilization) «استانداردهای اسلامیّت تمدن در تمدن اسلامی» بود که تلاش می‌کرد راهی بین «نفاق» و «تکفیر» در تمدن اسلامی نشان بدهد و بر «اسلام» و «ایمان» به عنوان «معیار» و «مبنا» در این تمدن تأکید کند. این مقاله مورد تشویق اساتید حاضر در پنل مربوطه قرار گرفت. برای مخاطبینِ این مقاله شنیدن سخنرانی علمی در موضوع تمدن از یک طلبه امری تازه می‌نمود.
استقبال از این مقاله و سخنرانی ارائه شده در این کنفرانس، نشان از آن داشت که بحمدالله سطح پژوهش‌های تمدنی در حوزه علمیه قم، اگر به سطح مطالعات و تحقیقات جهانی هم نرسیده باشد، به حدی از پیشرفت رسیده است که بتواند مخاطب غربی پیدا کند، در یک کنفرانس بین المللی به رسمیت شناخته شود، و بلکه مباحث ارائه شده از پایگاه مدرن را هم به نقد و چالش بکشد. براین اساس به نظر می رسد که بتوان مطالعات تمدنی در حوزه علمیه را در گفتگوهای جهانی حاضر نموده و به عنوان یک رویکرد قابل تأمل، آن را مطرح ساخت.
نکته مهم اینکه، جای بسیار از محققان ایرانی در این کنفرانس خالی بود که حضور قلیلی از آنها بدون تردید می‌توانست بسیار موثرتر از حضور زیاد محققان ترک زبان، عرب‌زبان، و یا ژاپنی باشد. حضور دو یا سه نفر از ایرانیان تمدن‌شناس در این سلسله کنفرانس‌ها می‌تواند هم تأثیر خوبی در روند مطالعات اسلام شناسی و تمدن‌شناسی داشته باشد، و هم در شکل‌گیری برنامه‌های این انجمن اثر گذارد، و هم بسیار ی از سوء تفاهمات و فضای تبلیغی ضد اسلامی را خنثی کند، و البته در ارتقای سطح مطالعات جدید نیز در فضای داخلی سهمی تعیین کننده خواهد داشت.
این کنفرانس در روز سیزدهم ژوئن به پایان رسید و اکنون اساتید این انجمن برای تعیین موضوع کنفرانس سال آینده و محل برگزاری آن در حال مشاوره و گفتگو هستند و تا چند هفته آینده برنامه سال آینده کنفرانس نیز معلوم خواهد شد. اطلاع زودهنگام از موضوع و محل برگزاری کنفرانس، امکان برنامه‌ریزی، هماهنگی و آمادگی برای حضور در این کنفرانس را سهل می کند و راه را برای ارتباطات موثرتر و علمی تر با مجموعه تمدن‌پژوهان در دنیا هموار می‌کند.
