سید رضی الدین ابوالقاسم علی بن سعدالدین موسی بن جعفربن محمد بن احمد بن محمد بن ابوعبدالله معروف به سید بن طاووس در پنج ذوالقعده سال 664 قمری در سن هفتادو پنج سالگی در حله درگذشت. ولادتش نیمه محرم سال589 هجری قمری در حله بوده است.[1]
وي در ابتدا از محضر پدر دانشمند خود، سعدالدين ابوابراهيم و نيز جد بزرگوارش وَرّام ابن ابي فراس و پس از آن از محضر ديگر بزرگان حلّه، بهرهي وافي بُرد[2]. شهرت سيد به زودي در سراسر عراق پيچيد و او پس از مدتي راهي بغداد گرديد.
در مدت پانزده سالي كه در پايتخت بود، بارهابه قضاوت، وزارت و ديگر امور دولتي فرا خوانده شد كه هر بار به طريقي آن مشاغل را نميپذيرفت[3]. وی از علمای پرکار بود و تالیفاتش نشانگر مقام علمی و تبحر درعلوم مختلف است. در فصل 140 کتاب کشف المحجه تالیفات خود را بیان کرده که شامل موضوعات گوناگونی نظیر علم فقه و اصول، تاریخ خلفاء و ملوک، لغت، طب، نجوم،شعر، تفسیر و ادعیه می باشد.
غالب تألیفات وی در موضوعات ادعیه و زیارت است که مشتمل بر شصت کتاب می گردد.[4] يكي ازتاليفات مهم ابن طاووس به نام اَللُّهُوف، دربارهي وقايع روز عاشورا است كه از كتب معتبر تاريخ اسلام به شمار ميرود. وی شاگردان فاضلي پرورش داد كه سدیدالدین حلی ( م 685 ق ) پدر علامه حلي و علامه حلي ( م 726ق ) از آن جملهاند. از استادان و مشایخ او می توان به حسین بن احمد السواری، علی بن یحیی خیاط و اسعدبن عبدالقاهر اصفهانی اشاره کرد. وی علی رغم تألیفات و تصنیفات متعدد به دلیل عدم میانه با کلام و فقه از نوشتن کتاب فقهی و دادن فتواء خودداری می نمود.[5] پس از سقوط بغداد توسط مغولان، سید با امضای فتوایی سرنوشت ساز، باعث جلوگیری از خونریزی و حفظ ناموس و جان مسلمانان گردید.[6] سید بن طاووس چند سالی در اواخر عمرش به توصیه خواجه نصیرالدین طوسی[7] عهده دار نقابت طالبیین شد.[8] با آن که وی در جهان تشیع شهرت بسزایی دارد اما در دنیای غرب تقریبا ناشناخته مانده است. وستنفلد تنها کسی است که از وی نام برده است[9]. و در این اواخر کتابخانه ی سید بن طاووس از اتان کلبرگ از کارهای مهم غربیان در باره ی وی و توجه به او می باشد. در بارهی مدفن وی هم آراء مختلفی بیان شده است، و محل دفن وی را نامعلوم[10]، در حله[11] و بنا به وصیت خود سید در نجف اشرف[12] گفته اند.
پی نوشت:
[1] – سیدبن طاووس، کشف المحجه لثمره المهجه، تحقیق شیح محمد الحسون، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، قم، ط الثانیه، 1375 شمسی، ص 44.
[2] – تهرانی شیخ آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، کتابخانه اسلامیه، تهران، 1387 ق، ج 12، ص 59.
[3] – همان، ص 169 – 170.
[4] – شهیدی، سید محمد باقر، ترجمه کشف المحجه لثمره المهجه، ناشرمکتبه المرتضویه لاحیاد الاثار الجعفریه، فصل صدو چهلم، صفحات 162 تا 180.
[5] – کشف المحجه لثمره المهجه، ص188.
[6] – ابن طباطبا،صفی الدین محمد بن علی، الفخری فی الآداب السلطانیه والدول الاسلامیه، منشورات شریف رضی،1414ق، ص 17.
[7] – برجی یعقوب علی، رفتارهای سیاسی فقهای دوره میانه، فصلنامه تخصص علوم سیاسی، موسسه آموزشی باقرالعلوم، سال 4، شماره 14، ص 5.
[8] – ابن طاووس، الاقبال بالاعمال فیما یعمل مره فی السنه، تحقیق جواد قیومی، قم ، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1377، ص 599.
[9] – ;کلبرگ اتان، کتابخانه ابن طاووس و احوال او، ترجمه سید علی قرایی و رسول جعفریان، ناشر کتابخانه ایه الله مرعشی نجفی، قم 1371 ش، ص 14.
[10] – شهید اول ، محمد بن مکی العاملی، ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، مکتب بصیرتی، بی تا، ج 1، ص 119.
[11] نوری میرزا محدث، مستدرک الوسایل، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، نوبت اول ، 1408،ج دوم، ص 460.
[12] – ابن فوطی، مجمع الآداب فی معجمالاآلقاب، تحقیق مصطفی جواد، نشر وزارت الثقافه والارشاد القومی، احیاء التراث القدیم، بی تا، ص 356.
