در سالروز شهادت جناب جعفر بن ابی طالب(علیه السلام)، معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی با همکاری گروه تاریخ اسلام نشستی علمی با عنوان«روش شناسی تبلیغ در عرصه بین الملل با تاکید بر اقدامات تبلیغی جناب جعفر بن ابی طالب(علیه السلام)» برگزار کرد.
در این نشست که با دبیری علمی حجت الاسلام والمسلمین سیدمجتبی اوصیاء، معاون پژوهش مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی و با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی ریاست مجتمع و جمعی از اساتید و طلاب برگزار شد، سخنران به ارائه بیانات خود پرداخت.
دکتر علی اکبر عالمیان با گرامیداشت شخصیت صحابی بزرگ رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، جناب جعفر را اولین مبلغ بین المللی اسلام دانست و گفت:« تبلیغ به معنای رساندن پیام الهی به جامعه با استفاده از ابزارهای مهم در هر عصراست تا با تأثیرگذاری بر افکار و اعمال انسان‌ها بتوان راه صلاح و فلاح را نشان داد.»
وی با اشاره به این نکته که در قرآن تاکید فراوانی بر اهمیت مسئله تبلیغ دین شده است، به آیات ۳۹ سـوره احـزاب و ۱۱۰ سـوره آل عمران به عنوان آیاتی که بر اهمیت این مسئله به ویژه در عرصه جهانی تاکید می کنند، اشاره کرد و لزوم توجه طلاب جامعه المصطفی به عنوان بلندگوی رسای مکتب اهل بیت(علیهم السلام) به مسئله تبلیغ در عرصه بین الملل را مورد تاکید قرار داد.
حجت الاسلام والمسلمین عالمیان در ادامه سخنان خود به اصول کلان تبلیغ دین در عرصه بین‌الملل پرداخت و با اشاره به اصول سه گانه: قبل، حین و بعد از تبلیغ، گفت: «یک مبلغ قبل از شروع تبلیغ، باید شانیت و اهلیت تبلیغ را داشته باشد یعنی آنکه هم معارف دینی را بفهمد و هم به آن اعتقاد داشته باشد. در حین تبلیغ نیز باید سبک زیست مؤمنانه یک مبلغ دینی و ارتباط گیری ماهرانه با افراد را رعایت کند و پس از تبلیغ نیز بازخورد فرایند تبلیغ را مورد توجه قرار داده و کار را رها نکند.»
عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه سپس به تبیین ابزار و روشهای موثر در تبلیغ دین پرداخت و مولفه هایی نظیر: موضوع شناسی، مخاطب‌شناسی، زمان‌شناسی، قدرت و قوت بیان و قوت اقناع مخاطب را از اصلی ترین ابزار و روشهای مهم در اثر بخشی به تبلیغ دین در عرصه بین الملل برشمرد.
دکتر عالمیان در بخشی دیگر از سخنان خود به عناصر مهم در تبلیغ دین در عرصه بین الملل پرداخت و با ذکر عناصر چهارگانه:«مبلّغ»، «مخاطب»، «محتوا» و «شیوۀ القاء»، به تحلیل شخصیت و اقدامات جناب جعفر در این عرصه پرداخت.
استاد مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، در تحلیل عنصر اول یعنی عنصر« مبلّغ»، به تبیین شخصیت جناب جعفر پرداخت و گفت: «جعفر فرزند ابی طالب مشهور به «طیار» و «ذوالجناحین» همواره مورد تکریم رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و ائمه طاهرین(علیهم السلام) بوده و بر اساس روایات موجود، مصداق برخی از آیات قرآن معرفی شده است. وی مورد علاقه شدید رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بوده و بر اساس منابع فریقین، با اوصاف شایسته ای نظیر:خطیب، سخاوتمند، شجاع، عارف، بردبار، متواضع و سیّدِ شهیدان و مجاهدان مورد توصیف قرار گرفته شده است.»
دکتر عالمیان افزود: «همین صفات برجسته موجب شد تا به علت خودساختگی و تبحر علمی، مبلّغ نمونه ای هم باشد. به تعبیر آیت الله جوادی آملی: «جعفر یک روحانی و مبلغ بود، در واقع یک روحانی به حبشه رفته و آنجا را طی چند سال متحول کرده و حرف اسلام را به آنجا منتقل کرده است. جعفر یک روحانی مبلغ بود که در حبشه به تبلیغ اسلام پرداخت و به این مقام رسید.»
وی به عنصر دوم یعنی«مخاطب» پرداخت و مخاطب شناسی ماهرانه جناب جعفر را تحسین بر انگیز خواند و تاکید کرد: «نجاشی پادشاه حبشه، مسیحی بود و به تبع او هم می توان گفت اکثر مردم آن دیار نیز به همین دین بودند. بر همین اساس جناب جعفر کوشید تا با حفظ حرمت برای دین مسیح، نقاط مشترک اسلام و مسیحیت را پر رنگ کند. معتقدم که او آنالیز بسیار خوبی هم از شخصیت نجاشی داشت و می دانست که او حاکمی حکیم، صالح و عادل است. به همین دلیل در القاء مطالب خود بسیار هوشمندانه برخورد کرد.»
عضو شورای علمی گروه تاریخ مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) در تحلیل عنصر سوم تبلیغ یعنی «محتوا» با اشاره به این نکته که در منابع تاریخی، اطلاعات چندانی درباره اقدامات تبلیغی جناب جعفر در مدت حضور 15 ساله ایشان در حبشه وجود ندارد و مابیشتر از اقدام تبلیغی ایشان در مجلس معروف نجاشی اطلاع داریم، افزود: « محورهای تبلیغی جناب جعفر در این مجلس بسیار هوشمندانه بود. مجلس نجاشی را می‌توان یک جلسه محاکمه برای ظلم‌های قریش و دفاع از اسلام دانست. نجاشی از جعفر توضیحاتی نسبت به دین و آیینی که به آن پیوسته بودند، خواسته بود. برای او این سوال پیش آمده بود که این دین جدید که نه مسیحیت است و نه یهودیت، چه دینی است که اینگونه قریش را به تکاپو انداخته است؟! جناب جعفر نیز ابتدا به تبیین شرایط اجتماعی مکه پرداخت وسپس بعد از بیان شرایط جاهلی شهر مکه بلافاصله با تغییر راهبرد، روشی ایجابی را اتخاذ کرده و با 4 صفت «نسب نورانی ، عفیف بودن، امین بودن ، صداقت» پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)را معرفی کرد.»
حجت الاسلام والمسلمین عالمیان محورهای سوم و چهارم محتوای تبلیغی جناب جعفر در مجلس نجاشی را تبیین اقدامات پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در هدایت جامعه و تبیین مواضع مسلمانان در برابر دعوت رسول خدا (ص) ذکر کرد و در تبیین عنصر چهارم یعنی «شیوۀ القاء» خاطر نشان کرد: «متفکرین می‌گویند: اقناع عقل و فکر، به تنهائى کافى نیست، باید عواطف نیز اقناع گردد که نیمى از وجود انسان را تشکیل مى دهند. به تعبیر دیگر، نفوذ در مرحله «خود آگاه» روح انسان، به تنهائى کفایت نمى‌کند، باید در مرحله «ناآگاه» که بخش مهم روح را تشکیل مى‌دهد نیز نفوذ کرد. جعفر بن ابیطالب نیز تا این مرحله توانسته بود ضمیرناخودآگاه حضار را تحت تاثیر کلام خود قرار دهد تا که جریان تحریفی که عمرو بن عاص شکل داده بود را خنثی کند که موفقانه عمل کرد.»
مدیر گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت با تاکید بر این نکته که:«جناب جعفر براى تسخیر و نفوذ سخن حق در افکار حاضرین مجلس از شیوه «جدال احسن» استفاده کرده است تا موفق به نفوذ در قلب نجاشی و اسقف‌ها شود»، گفت: «مطالبی که جناب جعفردر مورد هدایتگری پیامبر مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) نزد نجاشی ارائه داد، دو هدف را نشانه می گرفت. اول؛ تعالیم ابتدایی دین اسلام را ارائه می دهد که این تعالیم برای یک فرد مسیحی، مطالب غریبی نیست. دوم؛ این سبک خطاب، وجدانی و فطری است که به صورت غیر مستقیم فطرت طرف مقابل خود را مورد خطاب قرار می‌دهد و تعالیم الهی و توحیدی را به او آموزش می دهد و همخوان با سبک هدایتی عام قرآن می باشدکه می فرماید: إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا.»
دکتر علی اکبر عالمیان با اشاره به تبیین شخصیت قرآنی حضرت مریم (سلام الله علیها) به عنوان یکی از موثرترین شیوه های القاء در تبلیغ، گفت: «بعد از انجام مناظره نفس‌گیر، نجاشی از جعفربن‌ابی‌طالب خواست که کلامی از آورده‌های پیامبر(صلی الله علیه و آله) خود را در جمع بخواند؛ آن بزرگوار، پس از تلاوت آیات اول سوره مریم « كهيعص»، به توصیف شخصیت حضرت مریم (سلام الله علیها) پرداخت. نجاشی به حدی تحت تاثیر قرار گرفت و گریه کرد که تمام محاسنش از اشک‌هایش خیس شده بود و همچنین اسقف‌های حاضر در مجلس، از شدت گریه، مصاحف پیش‌رویشان نیز از این حال مستثنی نبود. در این حال نجاشی آیات قرآن را با کلام حضرت عیسی(علیه السلام) یکی دانسته و گفت که این دو نور از یک چراغ‌دان نشأت گرفته است.»
وی در پایان سخنان خود افزود: «جناب جعفر با توصیفی که از حضرت مسیح (علیه السلام) داشت به صورت ناخودآگاه مهر تاییدی بر عقاید مذهبی نجاشی و حبشیان زده است زیرا مسیحیان حبشه و بالخصوص نجاشی پیرو مذهب منوفیزیت یا تک سرشت باوری یا وحدت طبیعت بودند. افزون بر این، توصیفات جناب جعفر در مورد حضرت مریم و تهییج احساسات درباریان بابت این است که متاسفانه در کتب عهد عتیق و اناجله توصیفات زشت و ناپسندی از حضرت مریم(سلام الله علیها) دارند بجز موردی که در انجیل لوقا و متی است که فقط اشاره به باکره بودن حضرت مریم کرده است. اما پیروان مذهب منوفیزیت مقامی شامخ برای حضرت مریم قائل هستند و از این رو تعبیر اسلام از حضرت مریم(سلام الله علیها) مهر تایید دیگری بر عقاید نجاشی زد. و این نشات گرفته از شیوه روانشناسانه جناب جعفر است که موجب گسترش دین اسلام در حبشه شد.»
