دکتر نیره دلیر، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در نشست علمی «تبیین فرهنگ سیاسی امام علی(ع) بر اساس تحلیل روایات منابع تاریخی» بیان کرد: نباید امام علی (ع) و اندیشه‌های ناب ایشان را به صورت تک موردی و در اقتضای زمان خود در نظر بگیریم، زیرا اندیشه امام علی (ع) منظومه فکری برای همه زمان‌هاست. امام علی (ع) درصدد بودند تا یک منظومه فکری و رفتاری (فرهنگ) را برای همه نسل‌های بعد باقی بگذارند.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، این نشست با حضور دکتر سیدمحمد‌رحیم ربانی‌زاده، رییس پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر صفورا برومند، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دکتر نیره دلیر با هدف بررسی موردی فتوحات ایران، روایت متناقض بنوجاجیه و طبرستان و همچنین ماجرای حکمیت در زمان امام علی (ع) به همت پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و با همکاری انجمن ایرانی تاریخ شنبه (چهارم خرداد‌ماه) در این پژوهشگاه برگزار شد.
دکتر نیره دلیر در این نشست درباره شبهات مطرح شده در ماجرای حکمیت عنوان کرد: در منطق امیر‌المومنین (ع) ریاست یعنی حضور در میان مردم و همگام و هم‌صدا شدن با آن‌ها. درباره پذیرفتن حکمیت از سوی علی (ع) باید گفت که ایشان در این جریان به خواست و اراده اکثریت سپاه خود گردن نهادند و از خواسته سپاه خود تبعیت کردند.
وی افزود: امام علی (ع) حکمیت را پذیرفت چون نمی‌خواستند نفس حکمیت را زیر سوال ببرند. ایشان پذیرش حکمیت و داوری را یکی از فرامین الهی و قرآن می‌دانند. این انسان کامل، مرد مصلحت‌اندیشی نبودند و سابقه تاریخی این را ثابت کرده است. ایشان حکمیت را پذیرفت تا نشان دهند وقتی اکثریت میل به انجام کاری دارند، نباید با آن مخالفت کرد. خود امام(ع) در نهج‌البلاغه فرموده‌اند که به این علت حکمیت را پذیرفتم که شک و تردیدهای شما را برطرف کنم.
این پژوهشگر در پایان اظهار کرد: علی(ع) مرد اعصار و دوران‌هاست و هرچه از تاریخ بگذرد، چهره‌اش شفاف‌تر می‌شود. امیر‌المومنین (ع) از شدت عدالت و شفافیت کشته شدند، زیرا در سایه شفافیت است که فرهنگ اصیل شکل می‌گیرد و پایدار می‌ماند. هدف مولا علی (ع) به یادگار گذاشتن یک فرهنگ اصیل بود که در تمام مکان‌ها و زمان‌ها صدق کند تا هر انسان آزاد‌اندیشی در هر زمان و مکانی با آن برخورد کند، جز آن را نپسندد.
سپس دکتر سیدمحمد‌رحیم ربانی‌زاده، رییس پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره نقش امام علی (ع) در فتوحات ایران اظهار کرد: از روایات مطرح شده و منابع تاریخی درباره فتوحات و چگونگی برنامه‌ریزی و انگیزه‌های شکل‌گیری چنین برمی‌آید که امیر‌المومنین (ع) تمایلی برای شرکت در این فتوحات نداشتند و نقش ایشان در این زمینه بیشتر مشورتی بود و حضرت امیر (ع) در واقع نقش یک استراتژیست را در این موارد داشتند. فتوحات صدر اسلام عمدتا به خاطر دور کردن نیروهای شورشی از مرکز بود و چندان جنبه جهادی در راستای اهداف و ارزش‌های اسلام را نداشت.
رییس پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان یادآور شد: در برخی منابع تاریخی از جمله تاریخ طبری بیان شده که اگرچه خود حضرت علی (ع) در فتوحات شرکت نمی‌کردند ولی فرزندان ایشان تحت فرماندهی دیگران در برخی فتوحات ایران از جمله طبرستان حضور داشته‌اند که این جریان بنا به دلایلی مردود است، زیرا امام علی (ع) شخص یا اشخاصی را که فرماندهی این فتوحات را برعهده داشتند و همچنین انگیزه وقوع آن‌را قبول نداشتند. پس چگونه فرزندانش را برای شرکت در این لشگر‌کشی‌ها روانه می‌کرد!؟
دکتر صفورا برومند، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آخرین سخنران این نشست درباره موضوع قوم بنوناجیه و طبرستان و روایت متناقض تاریخی که در این زمینه وجود دارند، عنوان کرد: از بررسی منابع و روایات معتبر تاریخی چنین برمی‌آید که اصلا قوم بنوجاجیه در بصره می‌زستند، نه در طبرستان که بعد در زمان خلافت امیر‌المومنین (ع) و به دستور ایشان کشته و اسیر شوند.
این پژوهشگر ادامه داد: ظهیر‌الدین مرعشی در کتاب «طبرستان، رویان و مازندران» می‌نویسد که «در ایام خلافت امام علی (ع) قومی در طبرستان مرتد و مسیحی شدند و امام (ع) مصقله را برای سرکوبی این قوم فرستاد و …» بسیاری از محققان تا همین عصر حاضر اشتباه تاریخی مرعشی را تکرار می‌کنند و در مواردی از این داستان به‌عنوان نقطه تاریکی در دوران خلافت علی (ع) ذکر شده است!
وی در توضیح این ماجرا و اثبات این تناقض تاریخی بیان کرد: در منابع تاریخی عربی درباره بنوجاجیه آمده که قومی بوده‌اند در کنار دریا و شاید این زیستن در کنار دریا یکی از علت‌های اشتباه تاریخی مرعشی در برداشت غلط از دریای شمال به جای جنوب بوده است. حتی در منابع تاریخی محلی مانند «تاریخ رویان» اثر اولیاء‌الله آملی یا کتاب ابن اسفندیار درباره سکونت این قوم در مازندران اشاره‌ای نشده است.
این نشست علمی از ساعت 13 و 30 دقیقه تا ساعت 16 شنبه (چهارم خرداد‌ماه) در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی واقع در بزرگراه کردستان، نبش خیابان ایران‌شناسی برگزار شد.
منبع: خبرگزاری کتاب ايران (IBNA)
