کتاب شیعه شناسی اهل سنت و چالش‌های فراروی آن توسط کامیار صداقت ثمرحسینی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، نوشته شده و از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است.
به گزارش آناج به نقل از مهر، این کتاب در زمره پرفروش‌ترین کتاب‌های پژوهشگاه علوم انسانی در بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب بود.
شیعه شناسی معاصر اهل سنت، در اصل مجموعه ای هفت جلدی است که جلد دوم آن با عنوان «رسانه‌های اینترنتی مخالفان تقریب» نیز آماده انتشار است و جلد سوم آن هم با عنوان «مطالعات دانشگاهی مخالفان تقریب مذاهب اسلامی» در مراحل پایانی نگارش و تنظیم قرار دارد. عناوین مجلدات دیگر عبارت اند از:
کتاب چهارم: «احزاب و گروه‌های سیاسی مخالف تقریب مذاهب اسلامی»
کتاب پنجم: «وحدت اسلامی، فرصتها و مخاطرات فراروی آن»
کتاب‌های ششم و هفتم آن: «فرهنگ فتاوی و اعلام علمای تقریب مذاهب اسلامی و مخالفان آن در جهان اسلام»
دکتر صداقت هدف از نگارش کتاب خود را در یک عبارت چنین می‌گوید: «در خصوص دغدغه «ایجاد فرهنگ وحدت و همکاری در جهان اسلام» ما باید بدانیم در جهان اسلام چه کسانی دوست ما و چه کسانی دشمن ما هستند؟ و فراتر از آن بدانیم چه کسانی دوست هم و چه کسانی دشمن هم هستند؟» او درک بخشی از تحولات جاری در جهان اسلام را منوط به شناخت تحولاتی و اقداماتی می‌داند که از چند پیش در طی برنامه‌ای هدف‌مند از سوی عربستان سعودی و قطر آغاز شده است و در این راستا به تحلیل بسامد پدیده هایی چون شکل‌گیری وب‌گاه های مخالف تقریب مذاهب اسلامی، ظهور شیوخ رسانه‌ای، تاسیس مراکز دانشگاهی و … می‌پردازد و تاکید دارد که «ما باید بکوشیم تا مجموعه‌ای از شبکه های فعال سیاسی و فرهنگی موجود در جهان اسلام را بشناسیم. شبکه معنا و وجه دیگری از ذراتِ تشکیل دهنده آن را ارائه می‌کند.» این مضمون در سراسر کتاب دوم شیعه شناسی که به رسانه های اینترنتی مخالفان تقریب اختصاص داشت، دیده می‌شود.
از دید نویسنده، متأسفانه بسیاری از مراکز پژوهشی دانشگاهی کشور، درباره جهان اسلام، به رصدکردن منظم وقایع نمی‌پردازند و حتی انگیزه‌ای برای آن ندارند. مسئولان اگر می‌خواهند در جهان اسلام مؤثر باشند باید نوع پرسش‌های خود را تغییر دهند و صورتی کاربردی به مطالعات خود بدهند. او برای مثال این پرسش‌ها را مطرح می‌کند: از خود بپرسیم در دانشگاه هاي مصر، لبنان، عربستان، کویت، بحرین و دیگر کشورهای اسلامی چه خبر است؟ چه كتاب‌ها و سرفصل‌هايي درباره شيعه در آن دانشگاه‌ها تدريس و یا نوشته مي‌شود؟ چه موضوعات پژوهشی در اولویت مطالعاتی كشورهاي منطقه و جهان اسلام است؟ چه سياست‌هايي درباره شيعه‌شناسي دنبال مي‌شود؟ آنها به چه پرسش‌ها و موضوعاتي نمی‌پردازند؟ چه اختلافات دروني ميان اهل سنت موجود است؟ اختلاف مخالفان تقريب مذاهب اسلامي را در چه چشم‌انداز وسيع‌تري بايد مورد توجه قرار داد؟ چه جریانهای مطبوعاتی و رسانه‌ای در آن کشورها موجود است؟ این رسانه‌ها در چه شبکه های وسیع‌تری در منطقه و جهان قرار می‌گیرند؟ آنها چگونه علايق و سلايق و باورهاي مخاطبان خود را مي‌سازند؟ چه تصاويري از شيعه ارائه مي دهند؟ چه رسانه‌هايي ديدي منصفانه و تقريبي به شيعه دارند؟ دوستان و دشمنان ما کیستند؟ مهم‌ترین مسايل دروني آنها چيست و چه مسايلي با ما دارند؟ سیر سرمایه‌گذاری های عربی در منطقه و کشورهای غربی چه سمت و سویی را نشانه رفته است و این امر چه تأثیراتی را بر جایگاه کشورمان دارد؟ همچنین شیعیانی که در منطقه و جهان اسلام عليه شيعه و يا جمهوری اسلامی ایران سخن می‌گویند، کیستند و شجره‌نامه فکری و سازمانیشان چیست؟ به لحاظ اجتماعی چه گروه های مرجعی در منطقه و در میان همسایگان‌مان مورد توجه‌اند؟ یعنی چه گروه‌های سازنده افکار و رفتار در کشورهای اسلامی‌اند و مرجع قضاوت‌ها واقع می‌شوند؟ چه نویسندگان، هنرمندان، فیلم‌ها، کتاب‌ها، برنامه‌های خبری مورد توجه مردم آن کشورها هستند؟ و به کارگیری چه مضامین فرهنگی و اجتماعی در قالب‌های مختلف فیلم و اینترنت موجب توجه کاربران عرب می‌باشد؟ چه مؤلفه‌هایی در آنها ایجاد انگیزه می‌کند؟ و …
در غیاب طرح چنین موضوعاتی، خطر لفاظی‌ها و فلسفه بافی‌های نامربوط در قبال مسایل جهان اسلام، مطالعات دانشگاهی را تهدید می‌کند.
به باور دکتر صداقت، ابتدا باید تلقی صحیحی از ضرورت «اطلاعات و عملیات» در شناخت جهان اسلام ایجاد کرد و این نیازمند تأسیس مرکزی است با عِدّه و عُدّه کافی، که جهان اسلام را به طور دائمی رصد کند و گزارش‌هایی منظم از وضعیت جهان اسلام را ارائه دهد. هرچه شناخت ما از مخالفان تقریب بیشتر شود، قدرت ما در خلق ابتکارات تقریبی بیشتر خواهد شد. اتخاذ هرگونه راهبردی جهت پیشبرد تقریب و وحدت اسلامی در جهان اسلام متوقف بر شناخت وقایعی است که در جهان اسلام در حال جریان است. وی در پایان کتاب اول می‌نویسد:
در صورتي كه متفكران اسلامي بينش صحيحي از آينده نداشته باشند، قادر به فهم درستي از نحوه تعامل با زمان حال نخواهند بود. فهم زمان حال، فهم آينده را طلب مي‌كند. توجه به آينده موجبِ دگرگون شدن دیدگاهمان نسبت به فرصتها در زمان حال مي‌شود. بنابراين انديشمندان تقريبي بايد هرچه بيشتر آمادگي خود را براي آينده ارتقا بخشند و اين نيازمند ايجاد زيربنايي محكم در زمان حال است. كسي كه تنها به لحظه حاضر مي‌انديشد، موفقيت پايداری نخواهد داشت. براي آنکه زمانه مان درك شود بايد آن آينده‌اي كه در انتظارمان است درك شود. علماي تقريب وظيفه دارند از خلال مطالعه درباره مذاهب مختلف، مشكلات را پيش از وقوع آنها بيابند و از اين‌رو با آينده پژوهي وظيفه خطير هشدار قبلي و آمادگي قبلي در قبال مسايل آتي را جهت سعادت امت اسلامي به انجام رسانند. اين بدان معناست كه شيعه شناسي و مطالعاتي از اين دست وظيفه بازشناسي خويشتن و منابع و توانایی‌هایمان را بر عهده دارد. آينده پژوهي اين امكان را فراهم مي‌سازد تا امكانات و توانايي‌هاي بالقوه خود را بشناسيم و آنها را توسعه بخشيم.
مجلد دوم شیعه شناسی با کوششی وسیع جهت شناسایی وب‌گاه‌های ضد تقریب اسلامی و نیز معرفی مهم‌ترین فعالان رسانه‌ای ضد شیعی در وب‌گاه‌ها و ماهواره های سلفی است و به صورت آماری نشان می‌دهد که خاستگاه فکری و اعتقادی بیش از هشتاد درصد آنان، عربستان سعودی است و در بخش پایانی آن موضع بیداری اسلامی را مورد توجه قرار می‌دهد.
کتاب سوم شیعه شناسی نیز در ادامه کتاب دوم، به معرفی جریانهای آموزشی مخالفان شیعه می‌پردازد و در آن به صورتی مستند و عینی نشان داده می‌شود که از اواخر دوران ملک فیصل (1964 ـ 1975 م) و به ویژه در دوران ملک خالد (1975 ـ 1982 م) سیاست آموزشی عربستان سعودی، با رویکردی فراگیر به جهان اسلام، معطوف به تغییر شجره‌نامه‌های علمی دانشکده‌های شریعت و اصول دین جهان اسلام شد تا ضمن تغییر مرجعیت علمی، سرفصل‌های دانشگاهی، اساتید و موقعیت مراکز آموزشی جهان اسلام دچار تغییرات مورد نظر عربستان سعودی واقع شود. در کنار بررسی موارد فوق، معرفی اسامی افراد و مراکز فعال و منابع آموزش اعتقادات در دانشگاه‌ها و مراکز سلفی، در کنار اسامی مهم‌ترین رساله‌های دانشگاهی ضد شیعه بخش دیگر پژوهش را تشکیل می‌دهد که مباحث آن مکمل مباحث مجلد دوم کتاب شیعه شناسی با عنوان «رسانه‌های اینترنتی مخالفان تقریب» است.
20 صفحه آغازین این کتاب را به صورت رایگان (در قالب پی دی اف و با حجم 760 کیلوبایت) دانلود کنید.
منابع:
1. پایگاه فرهنگی اطلاع رسانی آناج.
2. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
