جامعه عرب متشکل از تعداد زیادی گروه‌های مستقل سیاسی و اجتماعی بود که بر پایه نظام قبیله‌ای زندگی می‌کردند. به مقتضای زندگی قبیله‌ای، نظام هم‌پیمانی در میان آنان رواج فراوان داشت و از عوامل قوت قبایل به شمار می‌آمد.
پیامبر در دعوت فراگیر خود، از ظرفیت‌های مطلوب و مؤثر جامعه استفاده می‌کردند. مکتوبات برجای مانده درباره عهد نبوی بیانگر حسن تعاملات ایشان با قبایل گوناگون است. با بررسی این قراردادها و شرایط تحقق آن‌ها، می‌توان شاخص‌های متعددی را به‌دست آورد.
در این نوشتار، دو اصل محوری موضوع تحقیق قرار گرفته‌است: این قراردادها بر اساس تعاملی متقابل منعقد شده‌اند؛ و طرف مقابل آن‌ها نیز فقط مسلمانان نبوده‌اند. با محور قرار دادن این دو ویژگی، برخی معاهداتی بررسی می‌شوند که کمتر بدان‌ها توجه شده‌است.
حاصل این بررسی نشان می‌دهد که اصولی عدالت بنیان و منشی مبتنی بر عدم تحمیل دین در روابط پیامبر با دیگران حاکم بوده‌است. گفتنی است که در دراز مدت جامعه مبتنی بر اخوت دینی، جایگزین نظامی قبیلگی شد و امت اسلامی به وجود آمد.
برای مشاهده متن کامل مقاله فایل را دانلود نمایید.
