گزارش سخنرانی دو استاد مجتمع آموزش عالی تاریخ در جلسه هم اندیشی علمی «حج و امت سازی اسلامی»
به همت پژوهشکده حج و زیارت و معاونت بین الملل بعثه مقام معظم رهبری جلسه هم اندیشی علمی با عنوان «حج و امت سازی اسلامی» برگزار گردید.
در این جلسه که با حضور نماینده مقام معظم رهبری در حج و زیارت و همین طور دبیر کل مجمع جهانی اهل بیت(ع) و جمعی از اساتید و نخبگان حوزه و دانشگاه برگزار گردید، نویسندگان 9 مقاله برگزیده از میان مقالات ارسالی، به بیان ایده ها و دیدگاههای خود در این زمینه پرداختند.
دو مقاله منتخب در حوزه دانش تاریخ متعلق به دو استاد مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی بود که این اساتید نیز به تبیین ایده های خود پرداختند. اولین مقاله با عنوان «استفاده از ظرفیت حج در آسیب شناسی امت اسلامی با تأکید بر خطبه امام حسین(ع) در منا» توسط حجّۀالاسلام و المسلمین دکتر سید علی غضنفری عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی ارائه شد.
وی با تاکید بر این که پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) همواره برای تحقق و تقویت امت اسلامی قدم برداشته¬اند که یکی از مهم¬ترین موقعیت¬هایی که می¬توان برای امت¬سازی از آن استفاده نمود، فرصت بی¬نظیر حج و اجتماع مسلمانان در بزرگ¬ترین گردهم¬آیی مذهبی آنان است، به سفر حج امام حسین(ع) در سال 58 و ایراد خطبه در سرزمین منا، در حضور صدها نفر از صحابه و تابعین، اشاره کرد و این خطبه بلیغ را یکی از مهم ترین اقدامات در این راه بر شمرد.
دکتر غضنفری به ذکر برخی آسیب¬های موجود در جامعه اسلامی زمان حضرت اشاره کرده و افزود: «حضرت امام حسین(ع) در این خطبه خود، آسیب¬های تحقق یا تقویت امت اسلامی که باید برای رسیدن به امت تراز اسلامی با اینگونه آفت¬ها مبارزه نمود را مورد تاکید قرار می دهند.»
به گفته این پژوهشگر تاریخ، مواردی چون: تعطیلی امربه معروف و نهی ازمنکر، غفلت بزرگان امت از جایگاه خود، نقض پیمان های الهی، بی توجهی به نیازمندان و همراهی با ظالمان، دوری بزرگان و علما از حق و گرفتاری در اختلاف، کم صبری و ظلم پذیری، شبهه طلبی و شهوت طلبی حاکمان، گرفتاری جامعه به حاکمان فریبکار، نابکار، ستمکار و بی‌رحم، از جمله این آسیب ها است که در خطبه حضرت مورد اشاره قرار گرفته است.
دومین مقاله ای که در زمینه تاریخی در این هم اندیشی علمی ارائه گردید، «تحلیل چگونگی استفاده رسول خدا(ص) از فرصت حضور در حج و حرم الهي برای تقویت امت اسلامی» بود که به وسیله حجّۀالاسلام و المسلمین دکتر علی اکبر عالمیان عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی تاریخ، ارائه شد.
وی با تاکید براین نکته که یکی از زمینه هایی که رسول خدا(ص) برای تحقق امت اسلامی و تقویت آن به کار بردند، استفاده از پدیده بی نظیر حج و اجتماع در حرم الهي است، به سه گانه: دعوت، هجرت و حکومت به عنوان مولفه های بنیادین امت ساز در سیره حضرت اشاره کرد و گفت: « افزون بر سه مسئله فوق، ایشان برای گسترش و تقویت امت اسلامی از مسئله حضور در حج و حرم الهی نیز بهره برد.»
مدیر گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت، سفرهاي جمعي و مهم رسول خدا(ص) به مکه را سه سفر: عمرة القضاء، فتح مکه و حجّة الوداع ذکر کرده و با تاکید بر این نکته که در هر سه سفر به نظر می رسد که حضرت برای گسترش و تقویت امت اسلامی گام برداشته بودند، افزود: «در عُمرة القضاء که در سال هفتم و به مدت سه روز اتفاق افتاد، سه اقدام مهم در تقویت امت اسلامی صورت پذیرفت. اقدام اول «اصل وحدت بین مسلمانان» است به گونه ای که پيامبر(ص) تمام افرادي که در صلح حديبيه حضور داشتند را به انضمام افراد ديگري را نيز که به آن‌ها پيوستند، به‌مکه آوردند.»
وی اقدام دوم در این زمینه را «اصل اقتدار نمایی» دانست و گفت: «رسول خدا(ص) در مقابل دیدگان برخي از مردم مکه که در شهر باقي مانده بودند تا ایشان و مسلمانان را ببينند، به نشان دادن قدرت اقتدار مسلمانان پرداختند. ایشان دست راست خود را از لباس احرام بيرون آورده و مسلمانان نيز به تبع ایشان چنین کردند تا قدرت خود را به اهالي مکه نشان دهند. اذان گفتن بلال بر بالاي کعبه نیز یکی دیگر از نمادهای به رخ کشیدن اقتدار مسلمانان بود.»
دکتر عالمیان اقدام سوم را نیز «اصل تبری از دشمنان وتقویت جبهه خودی» ذکر کرد و افزود:«یکی از نام های این عمره، عمرة القصاص است. وجه تسمیه این نام نیز این است که حضرت با عمره گذاردن در ماه حرام (ذي‌القعده سال هفتم)، از مشرکان که مانع عمره او در ماه حرام (ذي‌القعده سال ششم) شده بودند، قصاص کرد.»
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی، حضور دیگر رسول خدا(ص)در مکه را در جریان فتح مکه دانست و گفت: « فتح مکه به منظور اعمال حج صورت نپذیرفته بود ولی اجتماع بزرگ امت اسلامی در حرم الهی به منظور گسترده کردن و استحکام بیشتر این امت بود. مولفه های قدرت ساز و استحکام آور امت اسلامی در این واقعه را می توان در مواردی نظیر: گسترش حکومت اسلامی و به تبع آن امت اسلامی، افزایش کمّی امت اسلامی و نمایش وحدت داخلی امت اسلامی ارزیابی کرد.»
این پژوهشگر تاریخ، حَجَّةُ الوَداع را سومین حضور مهم رسول خدا(ص)در مکه وتنها حج ایشان بعد از اسلام دانست و افزود: «مهم ترین شاخصه تقویت امت اسلامی در این سفر، اعلام جانشینی رسول خدا(ص) است که ایشان در بازگشت از اين سفر، به دستور خداوند، امامت و ولايت امام علي(ع) را به صورت عمومي اعلام کرده و از مردم بر اين امر، بيعت گرفتند. امامت، رهبري امت اسلامي پس از پيامبر گرامي اسلام(ص)به شمار آمده و عامل انسجام و استحکام امت اسلامی می باشد. به تعبیرحضرت امام خامنه‌اي، ارتباط با امام شرط حيات، تحرک و پايداري امت اسلامي است.»
لازم به ذکر است که این هم اندیشی علمی به عنوان زمینه ای برای برگزاری همایش بزرگ و بین المللی «حج و امت سازی اسلامی» است که در آینده نزدیک توسط پژوهشکده حج و زیارت و معاونت بین الملل بعثه مقام معظم رهبری برگزار خواهد شد.
