چرا حضرت علی (علیه السلام) دختر خود را به ازدواج خلیفه دوم درآورد؟

چرا حضرت علی (علیه السلام) دختر خود را به ازدواج خلیفه دوم درآورد؟

سخن تاریخ: در مورد ازدواج ام‌کلثوم دختر امام علی (علیه السلام) با خلیفه دوم، بین علمای شیعه اختلاف است. عده‌ای تحقق این ازدواج را از اساس دروغ دانسته و سند این واقعه را ضعیف شمرده‌اند. تعدادی از علماء براساس روایاتی که در کتاب کافی نقل شده، قبول این ازدواج توسط امام علی(علیه السلام) را از سر اجبار و مصلحت دانسته‌اند. عده دیگری ام‌کلثوم را ربیبه امام علی(علیه السلام) و دختر اسماء بنت عمیس از ابوبکر می‌دانند.

دروغ بودن ازدواج دختر امام علی (علیه السلام) با خلیفه دوم

برخی از علمای شیعه مانند شیخ مفید ازدواج ام‌کلثوم، دختر امام علی (علیه السلام) با خلیفه دوم، را منکر شده و این مطلب را بی‌اعتبار دانسته‌اند.[۱]

میرحامد حسین صاحب کتاب «عبقات الانوار» در نفی این ازدواج کتابی به نام «افحام الاعداء والخصوم فی نفی تزویج سیدتنا ام کلثوم» نگاشته است و همچنین مرحوم بلاغی صاحب کتاب آلاء الرحمن نیز رساله مفصلی در نفی این ازدواج دارد.[۲]

اجبار امام علی (علیه السلام) بر قبول ازدواج

عده‌ای از علما براساس روایاتی که در کتاب کافی آمده است، ازدواج دختر امام علی (علیه السلام) ، با عمر را از سر اجبار و با نارضایتی عنوان کرده‌اند.

در کتاب کافی درباره ازدواج ام‌کلثوم چهار حدیث وارد شده در یکی از آن احادیث از امام صادق (علیه السلام) چنین آمده است: وقتی که عمر بن خطاب به خواستگاری ام‌کلثوم رفت، علی (علیه السلام) به او گفت: ام کلثوم کوچک است. عمر بن خطاب برگشت عباس بن عبدالمطلب را دید و گفت آیا من عیبی دارم. عباس گفت: چه عیبی؟ عمر بن خطاب گفت: برای خواستگاری نزد برادر زاده‌ات علی رفتم و او جواب رد داد، به خدا سوگند چاه زمزم را پر می‌کنم همه احتراماتتان را نابود می‌کنم و دو شاهد اقامه می‌کنم که علی دزدی کرده و دستش را می‌برم، عباس نزد علی آمد و ملاقات با عمر را به اطلاع آن حضرت رساند و از او درخواست کرد که امر ازدواج ام‌کلثوم را به من بسپار و حضرت علی(علیه السلام) هم چنین کرد و عباس هم ام‌کلثوم را به همسری عمر درآورد.[۳]

زراره از امام صادق(علیه السلام) درباره تزویج ام کلثوم به عمر پرسید حضرت امام صادق (علیه السلام) فرمود: ناموسی بود که از ما غصب کردند.[۴]

ام‌کلثوم دختر اسماء بنت عمیس

براساس تحقیقی که آیت الله مرعشی انجام داده است، ام‌کلثومی که با عمر بن خطاب ازدواج کرده و از او صاحب فرزند شده غیر از ام‌کلثوم فرزند علی (علیه السلام) و فاطمه (علیها السلام) است. این شخص ربیبه (دختر همسر) حضرت علی(علیه السلام) و دختر اسماء بنت عمیس از ابوبکر بوده است. آیت الله مرعشی در نامه مورخه ربیع الاول ۱۴۰۷ می‌نویسد: «ام‌کلثوم که با عمر ازدواج کرد ربیبه علی، دختر اسماء بنت عمیس و از ابوبکر بود، او کودک بود و پس از مرگ ابوبکر با ازدواج اسماء با علی (علیه السلام) ، به خانه علی (علیه السلام) آمد و بزرگ شد و با عمر ازدواج کرد. او را همه جا ام کلثوم بنت علی(علیه السلام) می‌گفتند که با پسرش زید بن عمر در زمان امام حسن مجتبی(علیه السلام) فوت کردند، و امام مجتبی(علیه السلام) بر او و پسرش نماز میت خواند.

اما ام‌کلثوم دختر فاطمه (علیها السلام) در کربلا بود و در شب یازدهم تا صبح مراقب فرزندان امام حسین (علیه السلام) بود که این خود دلیل دیگری بر نفی ازدواج او با عمر است زیرا اگر زن عمر بوده و فرزندی داشت در جریان کربلا منعکس می‌شد و در اسارت کوفه و شام مطرح می‌گشت و اصولاً برای او حرمتی قائل می‌شدند.

منابع

1- حسینی، سید جواد، در پاسخ به افسانه شهادت، ص۱۷۳.
2- حسینی، علی اکبر، تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام، بی تا بی نا، ج۲، ص۵۷–۶۰.
3- کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، چاپ آخوندی، ۱۳۶۲، ج۵، ص۳۴۶، باب تزویج ام کلثوم.
4- کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، چاپ آخوندی، ۱۳۶۲، ج۵، ص۳۴۶، باب تزویج ام کلثوم.