به گزارش ایکنا، ابراهیم صالحی؛ نویسنده کتاب «سب و لعن در تاریخ اسلام» در نشست علمی نقد و بررسی این اثر که از سوی مجمع جهانی اهل بیت(ع) برگزار شد با بیان اینکه این کتاب در سه فصل در ۲۵۰ صفحه منتشر شده است، گفت: فصل اول کلیات است؛ فصل دوم به سب و لعن در تاریخ اسلام و فصل سوم به سب و لعن در سیره اهل بیت(ع) پرداخته است و با نمایه و به ۳۰۰ صفحه می‌رسد.
وی افزود: برخی از اهل سنت فتوا داده‌اند که قتل رافضی که عمدتا بر شیعه منطبق است واجب است زیرا سب و لعن می‌کنند در حالی که در روایات مستند اهل سنت داریم که وقتی شخصی ابوبکر را سب کرد و مورد جسارت قرار داد و یکی از صحابه از پیروان ابوبکر قصد کشتن او را داشت ولی ابوبکر مانع شد و گفت کسی را نباید به خاطر سب من بکشید و تنها اگر کسی پیامبر(ص) را مورد سب و لعن قرار داد باید مجازات شود.
صالحی افزود: این روایت سهوی یا عمدی مورد توجه اهل سنت قرار نگرفته است و باعث مشکلاتی شده است؛ مسئله دیگر اینکه اگر کسی فضای سب و لعن را باز کند یعنی در حقیقت فضا را برای سب و لعن دیگران به مقدسات باز کرده است و باعث صدور فتاوای تند علیه فرقه‌های دیگر و برخورد خشونت‌بار و قتل و … خواهد شد.
این پژوهشگر با اشاره به فصل دوم کتاب مورد بحث، اظهار کرد: در این بخش به سیره نبوی و کیفیت برخورد ایشان همچنین رفتار خلفا تا سال ۳۵ هجری و رفتار ائمه(ع) مورد بحث قرار گرفته است؛ در این کتاب اشاره شده است که ترویج سب و لعن از سال ۴۱ هجری و توسط حکومت فاسد معاویه بود و تا سال ۹۲ ادامه یافت. کار عمربن عبدالعزیز از سال ۹۲ تا سال ۱۰۱ قمری تداوم یافت اما بعد از آن دوباره سب و لعن شروع شد.
صالحی با بیان اینکه خلفای اموی با از دنیا رفتن عمر بن عبدالعزیز سب و لعن را شروع کردند، اظهار کرد: عباسیان هم دو سیاست متفاوت درباره سب و لعن داشتند؛ ابتدا برای تثبیت خود از این شعار استفاده کردند و آن را رواج دادند ولی وقتی قدرتشان تثبیت شد با آن مبارزه کردند. در فصل آخر این کتاب هم به سب و لعن در سیره ائمه(ع) پرداخته شده است؛ از جمله رویارویی امامان معصوم(ع) با سب و لعن و افراد ساب و لاعن، نتایج و پیامدهای سب و لعن از منظر اهل بیت(ع) و نقد برخی روایات منسوب به اهل بیت(ع).
صالحی با بیان اینکه برخی معتقدند که ما باید با مصداق سب و لعن بکنیم و به برخی روایات هم مراجعه می‌کنند، تصریح کرد: در این کتاب لعن در زیارت عاشورا، روایت عیدالزهرا(س)، لعن امام صادق(ع) بعد از هر نماز و توصیه بنی‌هاشم بر لعن مورد بررسی قرار گرفته است و نتیجه این بود که سب و لعن همانطور که در برخی روایات ذکر شده است حتما باید بدون تعیین مصداق باشد. برخی ممکن است ادله بیاورند که تعیین مصداق لازم است ولی با دقت بیشتر مشخص است که این کار باعث حرمت فقهی و شرعی و اجتماعی است.
محافظه‌کاری علما در بحث لعن
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مسائلی؛ نویسنده و پژوهشگر دین به عنوان ناقد در سخنانی با بیان اینکه موضوع کتاب خیلی مهم است زیرا محافظه‌کاری شدیدی بین علما وجود دارد، گفت: ممکن است علما نظراتی در این باره داشته باشند که به آسانی بیان نکنند؛ واژه لعن وقتی کنار سب قرار بگیرد این حسایت بیشتر هم می‌شود؛ مراجع تقلیدی بودند که وقتی وارد سب و لعن می‌شدند آنقدر محتاط بودند که شاهد بحث‌هایی در جلسات درس آنان می‌شدیم.
مسائلی با بیان اینکه ارجاع به مسائل تاریخی و تقریب از رویکردهای خوب این کتاب بود، افزود: کسانی که می‌خواهند سب و لعن را تجویز کنند به سیره استناد می‌کنند و برعکس کسانی هم که قصد دارند نفی کنند باز به سیره مراجعه دارند؛ البته ابهامات و اشکالاتی وجود دارد از جمله اینکه چون مبانی به درستی تنقیح نشده است اشکالاتی درست کرده است.
این پژوهشگر تصریح کرد: باید نویسنده کتاب به برخی کتب حتما مراجعه می‌کردند ولی این کار انجام نشده است از جمله در بحث زیارت عاشورا باید به زیارت عاشورای حسین رازی یا به جواب آن کتاب که زیارت عاشورا از آغاز تا امروز است مراجعه می‌شد و عدم این مراجعه مشکلاتی ایجاد کرده است.
مسائلی بیان کرد: اینکه گفته شود برخی لعن‌ها در زیارت عاشورا در دوره صفویه زیاد شده است زیرا در مصباح المتهجد وجود ندارد، درست نیست؛ این تحقیق از این جهت که منابع را بررسی کرده است خوب است ولی باید چالش‌های پیش روی منابع اصلی هم بررسی می‌شد.
لعن‌های نامقدس
وی افزود: نکته دیگر اینکه بنده در کتاب لعن‌های نامقدس انواع و اقسام تبری را بیان کرده‌ام ولی در این کتاب تبری در گفتار با ماهیت تبری تفکیک نشده است لذا تناقضاتی ایجاد شده از جمله این که سب و لعن مساوی با هم تلقی شده است و جلوتر که برویم در مواردی لعن و سب تفکیک شده و سب، نامشروع و لعن مشروع تلقی شده است. از این رو تناقض وجود دارد.
مسائلی با بیان اینکه ایشان گفته‌اند تشویق در مورد سب خلفا درست نیست، گفت: در جای دیگری سب شیخین و عایشه را تشویق و توجیه کرده‌اند و این تناقض در مواردی در متن مشاهده می‌شود؛ ایشان برخی موارد هم وارد مباحث کلامی، فقهی شده‌اند در حالی که رویکرد کتاب، تاریخی است و نه کلامی ضمن اینکه برخی مطالب تاریخی مورد واکاوی دقیق قرار نگرفته است و به برخی از آن‌ها با حسن ظن نگریسته شده است در حالی که باید برعکس باشد.
مسائلی افزود: از روایتی که امام علی(ع) فرمودند که من دوست ندارم شما سباب باشید یعنی کسی که خیلی سب می‌کند اینطور برداشت کرده‌اند که ایشان سب زیاد را دوست ندارند نه سب کم را. این برداشت به نظر بنده درست نیست؛ زیرا قرآن هم فرموده است: خداوند ظلام نسبت به بندگان نیست(لیس بظلام للعبید) ولی آیا می‌توان گفت خدا نسبت به بندگان خیلی ظلم نمی‌کند و کم ظلم می‌کند؟
لعن دشمنان خدا ادبیات قرآنی است
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالله اعتصامی؛ دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب در سخنانی با بیان اینکه خلط بین مسائل کلامی و تاریخی در این کتاب روشن است، گفت: از اشکالات این کتاب آن است که به خاطر محافظه‌کاری چند نفر در لعن خاص، اصل لعن را زیر سؤال برده است و تصریح شده که لعن و سب از اساس خطاست و اگر در مواردی قرآن و اهل بیت(ع) هم بر این موضوع تاکید دارند مقطعی است و به تعبیر دیگر اصل سب و لن مذموم است.
این پژوهشگر تصریح کرد: خلط مفهوم‌شناسی سب و لعن و یک کاسه کردن خشونت و سب و لعن و … در این کتاب انجام شده است و اشتباه است. در چند جای کتاب هم این مطلب تکرار شده است؛ تکرار اینکه خشونت و سب و لعن همه با هم مطرود هستند و قرآن و روایات هم آن را نهی کرده‌اند.
وی افزود: مسئله دیگر تناقض‌گویی است یعنی از یکسو شواهد سب و لعن در گزارشات تاریخی روایی زیاد آورده است و از سویی آن را نفی می‌کند مثلا تشبیه به حمار را در قرآن نوعی سب دانسته است ولی در مورد دیگر می‌گوید ما اگر جواز سب را هم داشته باشیم و حرام نباشد عقل آن را مذموم و قبیح می‌داند.
اعتصامی با بیان اینکه از دیگر نقاط ضعف کتاب استناد زیاد به منابع اهل سنت است، اظهار کرد: اصل در رجوع به منابع اصیل شیعی است ولی ایشان به اهل سنت رجوع زیاد دارد و کلامی را به پیامبر منتسب کرده که سب ولعن از اساس مذموم است و خواننده تصور می‌کند سب و لعن حتی به صورت کلی قبیح است. البته برداشت بنده از کتاب این است ولی نویسنده خودش هم قصد ارائه چنین برداشتی را نداشته است.
این پژوهشگر با بیان اینکه برائت علنی به معنای سب و لعن نیست، گفت: برائت علنی مفهوم خاصی دارد و به معنای سب و لعن نیست و بنده در مقاله و کتابی به آن پرداخته‌ام؛ امام علی(ع) هم در دوره خانه‌نشینی برائت داشتند. ادبیات لعن بر دشمنان خدا و اهل بیت(ع) اساسا ادبیات قرآنی است که پیامبر(ص) لعن فرمودند و نویسنده هم خودش اشاره کرده است ولی در مواردی مصداقی هم تعیین شده است که لعن نکنید ولی ما حق نداریم به خاطر استثنا بودن چند مصداق در لعن، ادبیات سب و لعن را که در متون دینی وجود دارد به ادبیات دورافتاده تبدیل کنیم.
