شفقنا- اخیراً گفته شده امام سجاد(ع) برای جلوگیری از کشتار مردم مدینه با یزید بیعت کردند، چنین اظهار نظری برای مردم جای بسی تعجب دارد چرا که در مرام اهل بیت(ع) بیعت با فردی همچون یزید نمی گنجد و نشانه بارز آن شهادت امام حسین(ع) و وقوع واقعه کربلا بود. به هر حال اظهار نظرهایی این چنینی از سوی برخی که به درستی تاریخ را مطالعه نکردند شاید شبهه ای در ذهن و افکار برخی از مردم ایجاد کند لذا شفقنا از آیت الله محمدهادی یوسفی غروی استاد برجسته تاریخ اسلام، پرسید که آیا امام سجاد(ع) با یزید بیعت کرده است؟
آیت الله یوسفی غروی در پاسخ به شفقنا، گفت: پیامبر(ص) مکه را فتح کرده بود و عده ای طبعاً تا آن زمان یعنی تا ۲۰ سال بعد از ظهور اسلام و پیغمبر اکرم مسلمان نشده بودند، مثل اینکه منتظر فرو ریختن پایتخت کفر و بت پرستی باشند، صبر کرده بودند تا حسب آیه شریفه إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ شود، مکه که فتح شد و پایتخت کفر و بت پرستی که فرو رویخت، آنها دیگر مصداق آیه کریمه شدند الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن دِینِکُمْ؛ کفار از ادامه دین خود و از طمع در تغییر دین اسلام بریدند لذا تسلیم امر واقع یعنی تسلیم کار انجام یافته شدند و مسلمان شدند و قرآن تصریح کرد که خیال نکنید که مسلمانان تا آن زمان به دو قسم مهاجر و انصار تقسیم می شوند و چون اینها از اهل مکه هستند همانطور که مسلمانان مکه قبل از فتح مکه، مهاجر شمرده می شوند، مسلمانانی هم که بعد از فتح مکه مسلمان شده اند، ملحق به مهاجرین باشند یعنی ملحق به مسلمانان مکی قبل از فتح مکه باشند، لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ؛ مساوی نیستند مسلمانانی که بعد از فتح مکه مسلمان شدند با مسلمانانی که پیش از فتح مکه مسلمان شدند و در خود فتح مکه در رکاب پیامبر شرکت کردند، اینها در نظر شما به عنوان ملاک و معیار و مقیاس اسلامی یکسان شمرده نشوند.
مسلم بن عقبه که در اصل از قبایل قریش مکه و از اصحاب رسول خدا بود، از جمله مسلمانان بعد از فتح مکه است یعنی مثل ابوسفیان و پسرانش و به خصوص معاویة بن ابی‌سفیان؛ وقتی اهل مدینه به سرکردگی عبدالله بن حنظله غسيل الملائكه یعنی پدر او حنظله غسيل الملائكه لقب یافت، چون پیامبر فرمود که من می بینم که فرشتگان میان زمین و آسمان یا روح یا جسد برزخی حنظله را غسل می دهند؛ خصوصیات او این بود که یک شب از پیغمبر فرصت گرفته بود؛ جریان این بود که قبل از موعد ازدواجش از پیامبر اجازه گرفته بود که عروسی او به هم نخورد و برگزار کند و بعد ملحق به جبهه شود و با اجازه پیامبر برای عروسی خود تخلف کرده بود، اما صبح که شد حتی پیش از اینکه فرصت کند غسل شب عروسی را انجام دهد، غیرتش گرفت و شمشیر خود را برداشت و بعد از اینکه همسایه ها را شاهد گرفت که این شب را با همسرش گذرانده به جبهه ملحق و در جنگ احد (سال سوم هجرت) شهید شد لذاست که پیامبر فرمود من جسد او را دیدم که ملائکه او را غسل می دهند.
پسر او عبدالله بعد از شهادت امام حسین(ع) ۱۰ فرزند داشت، آنها را به شام بُرد تا کلام امام حسین(ع) درباره یزید را راست یابی کند، امام حسین(ع) فرموده بود که “من بیعت نمی کنم چون یزید دارای ویژگی هایی است که قابل قبول نیست، وَ یَزیدُ رَجُلٌ فاسِقٌ شارِبُ الْخَمْرِ، قاتِلُ النَّفْسِ المُحَرَّمَهِ، مُعْلِنٌ بِالْفِسْقِ، وَ مِثْلِی لا یُبایِعُ لِمِثْلِهِ؛ یزید مرد فاسق و فاجری است و چند نمونه از معصیت های او را ذکر کردند و فرمودند میگسار است و همچنین بی باک در خون ریزی مردم مسلمان یا بی گناه است” لذا عبدالله به شام رفته بود تا ببیند آیا وقعا یزید دارای همان ویژگی هایی است که امام حسین فرموده و دید که همینطور است لذاست که برگشت و عَلَم مخالفت با یزید را برداشت و اهل مدینه هم با او موافقت کردند و کودتا یا انقلاب ملی اهل مدینه علیه یزید برپا شد.
یزید، مسلم بن عقبه را با لشکر سه هزار نفره به مدینه فرستاد و به او دستور داد که اگر مدینه را فتح کردی یعنی اگر بر لشکر اهل مدینه به سرکردگی عبدالله بن حنظله غسيل الملائكه پیروز شدی، مدینه را سه روز بر سربازانت مباح کردم، در این سه روز هر کاری خواستند، مانعی ندارد و انجام دهند؛ و فجایع عجیبی و مفتضحی بر این اباحه سه روز برپا شد، اینجاست که مسلم بن عقبه (البته چون بسیار خونریزی کرد مردم دیگر به او مسلم بن عقبه نگفتند، مسلم را مسرف یعنی اسراف کار در خونریزی تغییر دادند) دفتر بیعت با یزید را باز کرد و به غیر از بیعت بر اینکه برده محض یزید باشند، بسنده نمی کرد، اینجا متاسفانه عده ای از اهل سنت آیه مطلقه ای خواندند که از همه اهل مدینه و باقی مانده های اهل مدینه چنین بیعتی گرفته شد حتی از اشرافشان بدون استثناء حتی امام زین العابدین(ع)؛ در صورتی که اخبار معتبر در این زمینه اینگونه نیست بلکه معتقد است که خودِ یزید به مسلم بن عقبه دستور داده بود که امام سجاد را از چنین دستوری استثناء کند چرا که اهل مدینه وقتی سر به شورش برداشته بودند (مردم وقتی قیام می کنند مگر اینکه یک مرشد آنها را ارشاد کنند که کاری به زن و بچه نداشته باشید وگرنه تَر و خشک را با هم می سوزانند) و بنی امیه و خانواده مروان حکم که خودش با بستگان و وابستگانش مجموعا حدود ۴۰۰ نفر زن، مرد و کودک شمرده می شدند را از شهر بیرون کردند، در این زمان امام سجاد(ع) هم از مدینه بیرون رفته بود یعنی دامن از مشارکت در این قیام مردم مدینه بیرون کشیده بود و بیرون مدینه چادر زده بود، یعنی خانمان ایشان مانند چادرنشینان بیابانی بود و در عین حال خانواده مروان حکم اموی را پناه داده بود این در حالی بود که رفتار بنی امیه رفتار بسیار خشنی بود از رفتار آنها با پیامبر گرفته تا حضرت زهرا(س)، علی(ع)، حسن(ع) و حسین(ع) بسیار خشن بود لذا شاید به نظر عرفی می آمد که امام سجاد(ع) سرحربه ضدیت با بنی امیه باشد یعنی پیشگام در این جهت باشد، اما کاملاً ۱۸۰ درجه به عکس، امام زین العابدین مانند یک پدر مهربان آنها را پناه داد، لذا یزید به مسلم بن عقبه گفت که کاری به علی بن الحسین نداشته باشد؛ علی بن الحسین علامت استفهامی مطرح کرد که آیا از من هم چنینی بیعتی توقع داری، مسلم بن عقبه افشا کرد که یزید به من دستور داده است که با شما کاری نداشته باشم و بلند شد و احترام کرد.
البته مردمی که حواسشان بود، می دانستند نظر عطف و لطفی که امام سجاد در این زمینه صلاح دید و عمل کرد به این دلیل بود که عطف و لطف اسلام را نشان داده باشد و همه را به یک چوب راندن را از اسلام نشان نداده باشد. طبعا احتمال دارد (که البته این احتمال خیلی قوی نیست) که بنی امیه و شخص یزید تَر و خشک را با هم بسوزانند و هیچ استثنایی نکنند، اما آنچه واقع شد این است و لذا باید به کسانی که مدعی شدند که از امام سجاد هم چنین بیعت خواسته و امام سجاد چنین بیعتی کرده، گفت که متاسفانه مغرضانه، بدبینانه یا ناقص خوانده اید و کامل نخوانده اید؛ این مطالب را من در کتابم «موسوعه التاریخ الاسلامی» جلد ۶ آورده ام.
