شفقنا- جلد نخست دانشنامه ۱۴ جلدی اهل بیت علیهم السلام که از سال ۱۳۷۵ کار تحقیق، تدوین و نگارش آن آغاز شده، امروز با حضور رئیس دفتر تبلیغات اسلامی و آیت الله یوسفی غروی رونمایی شد و به گفته مدیر گروه دانشنامه اهل بیت (ع) دو جلد دیگر این دانشنامه تا پایان امسال رونمایی خواهد شد.
گزارش خبرنگار شفقنا از مراسم رونمایی از اولین جلد دانشنامه اهل بیت (ع) را در ادامه بخوانید:
دانشنامه اهل بیت (ع) قابل ارائه به اهل سنت و دیگر مجامع علمی است
حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در سخنان کوتاهی در این مراسم اظهار داشت: دانشنامه نگاری، کار دشواری است بویژه برای اعضای هیئت علمی که نوشتن مقالات رسمی و کارهای رسمی آسانتر است تا کارهایی که چندین مرحله بازبینی می شود و امتیازات زیادی هم برای آنها ندارد.
وی گفت: سال ۱۳۹۰ در تماس تلفنی با رئیس وقت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفتم که «تک نگاری و کارهای متعارف علمی می تواند کار آحاد محققین باشد اما نهادهایی که امکاناتی در اختیار دارند باید همت خود را مصروف کارهایی کنند که کار آحاد محققین نیست. و ما در دفتر مرکز فرهنگ و معارف قرآن را داریم که با آن کار در خدمت قرآن هستیم و لازم است که در خدمت اهل بیت هم باشیم و کار ماندگاری انجام شود».
وی درباره ترتیب کار این دانشنامه بیان داشت: شاید اگر از ابتدا الفبایی ورود می کردند و بعد راجع به ۱۴ معصوم ادامه می دادند راحت تر بود. اما اینکه کار را با ۱۴ معصوم علیهم السلام شروع کردند مقداری دشوار است گرچه با ترتیب فعلی بیشتر موافق هستم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: مشی اعتدالی بر دانشنامه حاکم است و می تواند به عنوان کار علمی به جهان عرب، اهل تسنن و فضاهای غیر شیعی ارائه شود.
مباهله در سال دهم هجرت اتفاق نیفتاده است
آیت الله محمدهادی یوسفی غروی در مراسم رونمایی از جلد اول دانشنامه اهل بیت (ع) که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: ۲۰۰ صفحه از دانشنامه اهل بیت (ع) درباره پیامبر اکرم (ص) است و خوب بود مباهله را هم بیان می کردند.
وی درباره تاریخ وقوع مباهله گفت: معروف شده ۲۴ ذی الحجه سال دهم هجرت روز مباهله بوده است درحالی که سال دهم هجرت سال حجه الوداع است و پیامبر اکرم (ص) هم در حج هستند بنابراین مباهله سال نهم هجرت صورت گرفته و پیامبر برای آنها جزیه قرار داد و امیرالمومنین برای اخذ اولین قسط جزیه نزد آنها رفتند. سپس امیرالمومنین وارد مکه شده و محضر پیامبر رسیدند. در همین هنگام عده ای از کسانی که همراه امیرالمومنین از مدینه به نجران یمن رفته بودند به خانه ها دست درازی کردند و بقیه ماجرا. این وقایع قبل از حجة الوداع صورت گرفته است و اینها دلیل روشنی است برای اینکه مباهله در سال دهم هجرت اتفاق نیفتاده است.
دانشنامه اهل بیت (ع) یک اثر جامع فراگیر و جهانی است
به گزارش شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی هم طی سخنانی اظهار داشت: به دلایلی این دانشنامه باید محور مجموعه گفت وگوها و نشست ها و بحث های علمی و پژوهش های نو قرار گیرد.
وی افزود: ما دایرة المعارف و دانشنامه را آخرین ایستگاه علمی می دانیم درحالیکه باید آغاز یک حرکت علمی و یک متن بسیار خوب و آماده برای توسعه و بسط معارف مرتبط با اهل بیت (ع) بدانیم.
وی افزود: دایره المعارف ها یک پدیده های تمدنی هستند و نباید به آنها به عنوان یک کتاب یا یک اثر نگاه کرد. سازوکار آنها در طول تاریخ این بوده که دانش های گذشته را گردآوری می کرده، وضعیت موجود را با گذشته مقایسه می کرده و افقی برای آینده می داده است.
وی ادامه داد: دانشنامه اهل بیت (ع) که اولین کار در قالب یک اثر جامع فراگیر و جهانی برای اهل بیت (ع) می توان قلمداد کرد هم دارای ویژگی های درخور توجه است و هم زمینه هایی دارد که باید به آنها توجه داشت.
وی با بیان اینکه اهل بیت (ع) باید از ناحیه تشیع معرفی شود، بیان کرد: این دانشنامه از آغاز یک دانشنامه جامع تلقی شده است و ۶ حوزه محتوایی شامل تاریخ، کلام، فقه، اخلاق، اجتماعی و سیاسی را در بر دارد البته رنگ تاریخی اثر بیشتر است اما به گمانم در جلدهای بعد تعدیل می شود.
رئیس بنیاد بین المللی امامت گفت: به سه دلیل این دانشنامه از سایر دانشنامه ها متمایز می شود لذا هم باید کار دقیقتری را شاهد باشیم و هم به نسخه اولیه آن نباید بسنده کرد.
وی ادامه داد: این اثر در تاریخ آینده یک اثر بی نظیر و انحصاری خواهد بود چون در موضوعات دیگر مانند کلام و فقه و … دیگران خواهند نوشت اما احتمالا در باب اهل بیت (ع) چنین کاری تا سال های سال تنها خواهد بود.
وی گفت: این اثر در زمانی نوشته می شود که بسیاری از موضوعات ما پیشینه پژوهشی ندارد. در مدیریت دانشنامه مشکلی که وجود دارد اینکه حتی یک مقاله علمی – پژوهشی در آن باب وجود ندارد. ما حتی درباره برخی حوادث تاریخی اهل بیت اتفاق نظر نداریم.
وی تفاوت رویکردهای سیاسی درباره اهل بیت (ع) را یکی دیگر از جهات مورد توجه در دانشنامه دانست و گفت: ما در حوزه علمیه قم قرائت هایی از چهره اهل بیت (ع) داریم که در دو سوی طیف قرار می گیرند. دانشنامه با این دو نگاه چه برخوردی داشته باشد؟
وی مخاطبان را نکته قابل توجه دیگر در این دانشنامه دانست و افزود: از آغاز هدف این بوده که این دانشنامه خاص جامعه شیعی نیست و قرار است به بیرون هم ارائه شود و این بر مشکلات تدوین مقالات می افزاید.
آقای سبحانی ادامه داد: با همه این مشکلات، کار دانشنامه نویسی کار بسیار دشواری است و خیلی از محققان بزرگ ما قدرت نوشتن یک مدخل را ندارند و به نوشتن متون فشرده و کوتاه عادت کرده اند. اما در مجموع، زحمت زیادی برای این مدخل کشیده شده است و خوانندگان این متن خیلی نکات دستشان می آید.
وی گفت: واقعیت این است که پژوهش های لازم درباره برخی وقایع اهل بیت (ع) صورت نگرفته است.
وی ادامه داد: کسی که این متن را می خواند شاید بگوید حجم مدارک اهل سنت در این مجموعه بالاست. پژوهش های تاریخی مبتنی بر قرآن و حدیث هم به تازگی آغاز شده است و هنوز پیشینه تاریخ پژوهی مبتنی بر منابع وحیانی واقعا ضعیف است لذا طبیعی است که این استنادات را در این مدخل کمتر می بینیم.
وی افزود: وقایع مرتبط با اهل بیت در این دانشنامه به صورت شاخص و برجسته نیامده است. تفسیر غیرشیعی از حدیث ثقلین ارائه شده است.
وی به ساختار مشترک مداخل اشاره کرد و گفت: ما در باب میراث علمی درمورد پیامبر فقط در چهار صفحه به آن پرداختیم درحالیکه باید این میراث را برجسته کنیم. ساختار مشترک حتما باید در این دانشنامه باشد.
خطبه شقشقیه راهبردی ترین خطبه امام علی (ع) است
به گزارش شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی راد در سخنانی اظهار داشت: ما درباره امام حسین (ع) کتاب زیاد نوشتیم اما وقتی به ائمه آخر می رسیم دستمان خالی است.
وی درباره دانشنامه اهل بیت (ع) گفت: یکی از ویژگی های مقالات این دانشنامه گستره منابع است. ما در ارجاع و پژوهش یا زیاد گذشته گرا هستیم یا زیاد امروزگرا هستیم. گاهی در بحث های جدید، نکته ها و گراهایی وجود دارد که می تواند برای کسی که با میراث کهن در ارتباط است قابل استفاده باشد.
وی بیان کرد: گذشته های ما باید مبنا قرار گیرد که ببینیم امروز کجا هستیم و آینده کجا می خواهیم برویم. نگارش دایره المعارفی تنگناهای خاص خود را دارد.
وی با مهم ارزیابی کردن جریان لیله المبیت گفت: آقای عبدالکریم الخطیب در کتاب خود با عنوان «بقیة النبوه و خاتم الخلافة» می گوید: «این لیله المبیت طراحی خداوند است برای اینکه بگوید اگر کسی قرار باشد در سخت ترین، دشوارترین و وحشتناک ترین حادثه، امانتداری کند، همان فرد باید راه را ادامه بدهد و نباید غیر از او باشد».
وی گفت: ما در مواردی از این فضایل غفلت کردیم؛ یعنی در مواردی این مناقب یا فضائل کلا از صحنه رفته یا برداشته شده و جای دیگری گذاشته شده است.
وی افزود: در تحقیقات خود به قرائنی دست یافتم که نشان می دهد حج سال دهم هجرت فقط برای ابلاغ ولایت امیرالمومنین (ع) بود. برخی با تسامح می گویند این حج برای بیان تمام احکام حج بوده است درحالیکه این اشتباه است. پیامبر اکرم (ص) نماینده خود را به دورترین نقاطی که اسلام وجود داشته فرستاده تا بگویند پیامبر اکرم امسال به مکه می روند و کار مهمی دارند. شیخ مفید می گوید هرکس در توان داشت به سمت مکه حرکت کرد. پیامبر اکرم ۲۵ مرتبه با صراحت یا اشاره آینده را در اختیار علی بن ابیطالب (ع) گذاشته و غدیر اوج ابلاغ ولایت است لذا آخرین حج پیامبر حجة البلاغ است.
وی به مسائل مهم دیگر مربوط به امام علی (ع) از جمله داستان عثمان و خطبه شقشقیه اشاره و عنوان کرد: خطبه شقشقیه راهبردی ترین خطبه امام علی (ع) است.
انتشار دو جلد دیگر دانشنامه اهل بیت تا پایان امسال
حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری در سخنانی با تبریک اعیاد گذشته و روز مباهله و تقدیر و تشکر از حاضران اظهار داشت: شروع این کار به چندین سال قبل از حضور حجت الاسلام والمسلمین واعظی در دفتر تبلیغات اسلامی برمی گردد اما حضور و پشتیبانی ایشان عامل مهمی در به سرانجام رسیدن این دانشنامه است.
رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) با اشاره به انتشار جلد اول دانشنامه اهل بیت (ع) گفت: جلدهای دیگر این دانشنامه نیز در دست آماده سازی است. و امیدواریم جلدهای دوم و سوم این دانشنامه هم تا پایان سال جاری منتشر و در دسترس علاقمندان قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد: این دانشنامه یکی از آثار پژوهشکده است و آثار دیگری هم داشتیم که رونمایی شود که به دلیل سانحه بالگرد رئیس جمهور رونمایی از آنها به تعویق افتاد.
لزوم ایجاد پژوهشکده دانشنامه نگاری در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
حجت الاسلام والمسلمین خراسانی مدیر گروه دانشنامه اهل بیت (ع) نیز در سخنانی اظهار داشت: در سه دهه گذشته بحث دایره المعارف نویسی و دانشنامه نویسی در حوزه علمیه قم مورد اهتمام قرار گرفت و در مجموعه های مختلف علمی شاهد دایره المعارف های مختلف در موضوعات گوناگون هستیم و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از مجموعه های پیشتاز در این زمینه است.
وی تصریح کرد: از سال ۱۳۷۵ طرح دایره المعارف قرآن ارائه شد و از سال ۷۶ وارد عملیات اجرا شد که ابلغ بر سه دهه است که روی آن کار می شود.
وی افزود: دایره المعارف ها متولی این هستند که دانش انبوهی در موضوعات مختلف ارائه می دهند تا سرعت و سهولت دسترسی به این اطلاعات زیاد شود و نیز دارای اتقان باشد تا پژوهشگر با خاطر ی راحت به این منابع مراجعه کند.
وی با بیان اینکه امروزه دانشنامه ها در کشورهای مختلف یکی از شاخص های تولید علم است، گفت: با توجه به ظرفیتی که در دفتر تبلیغات اسلامی و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وجود دارد در موضوعات مختلفی می توان دانشنامه نگاری را انجام داد.
مدیر گروه دانشنامه اهل بیت (ع) پیشنهاد کرد: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به سمت ایجاد پژوهشکده دانشنامه نگاری حرکت کند. اگر این اتفاق بیفتد مشکلاتی که در این زمینه داریم تا حدی کاسته خواهد شد.
وی افزود: اینکه امروز شاهد رونمایی جلد اول دانشنامه اهل بیت هستیم حاصل تلاش همکاران و آقای صفری است که تا سال ۱۴۰۰ مسئولیت این دانشنامه را برعهده داشت.
وی در پایان اظهار امیدواری کرد: تا پایان سال جاری جلدهای دوم و سوم دانشنامه رونمایی شود.
وی اضافه کرد: از سال ۱۴۰۱ حدود ۱۲۰۰ موضوع و مدخل در دانشنامه اهل بیت داریم که در بین آنها مقالات خوبی است که برنامه داریم آنها را منتشر کنیم و امیدواریم سال ۱۴۱۴ بتوانیم ۱۴ جلد دانشنامه اهل بیت را ارائه دهیم.
