نخستين قيامي كه بعد از قیام عاشورا به خونخواهي سالار شهيدان اباعبدالله الحسين (ع) صورت گرفت قيام شيعي توابين به رهبري سليمان بن صرد خزاعي بود.(1) سليمان از راويان احاديث معصومين و همچنين از محبين و ياران حضرت پيامبر (ص)، امام علي (ع)، امام حسن و امام حسين عليهماالسلام بود.
وي بعد از رحلت پيامبر جزو نخستين افرادي بود كه از مكه به مدينه هجرت كرد(2) و تا آخر عمر در اين محل اقامت گزيد او از جملۀ افرادي بود كه به امام حسين (ع) نامه نوشت و حضرت را به كوفه دعوت كرد. و در مدت حضور مسلم بن عقيل در كوفه، جزو نزديكان آن حضرت به حساب مي‌آمد اما در زمان و قوع قيام كربلا در زندان عبيدالله بود.
پس از اين كه اكثر مردم از امام حسين (ع) دعوت كرده سپس از ترس جانشان و به طمع سكه‌هاي عبيدالله بن زياد از ياري و ي دريغ كردند. بعد از شهادت حضرت عده‌اي براي جبران نمودن كوتاهي خود قيام توابين را ترتيب دادند.
به همين جهت در خانه سليمان بن صرد جمع شدند، در اين جلسه سليمان خطاب به حاضرين درباره فلسفه قيام خويش گفت:
ما و عده كمك و ياري به اهل بيت رسول خدا (ص) داديم و لي كمكشان نكرديم و به انتظار پايان كار مانديم تا اينكه فرزند پيامبرتان كشته شد خدا از ما راضي نخواهد شد مگر اينكه با كشندگان امام حسين (ع) جنگ كنيم شمشيرها را تيز كنيد و تا مي‌توانيد نيرو و اسب آماده كنيد تا اينكه موعد مقرر برسد.(3) بدين‌سان همگي بر اين باور رسيدند كه تنها راه پاك شدن لكۀ ننگ پيمان‌شكني، كشتن قاتلان امام حسين (ع) و يارانش مي‌باشد. پس هم پيمان شدند كه تا آخرين لحظه بر عهد خود و فادار بمانند.
آنها تا سال 65 هجري قمري به جذب نيرو و جمع‌آوري سلاح پرداختند و سرانجام در ماه ربيع‌الاول همان سال به نُخيله رفته با حدود چهارهزار نفر قيام را شروع كردند(4) و چون عامل اصلي و اقعۀ كربلا را حكومت يزيد مي‌دانستند،از آنجا به طرف شام حركت كردند.آنان در محلي بنام عين‌الورده با سپاه شام برخورد نمودند كه پس از چند روز نبرد سخت و بعد از دادن تلفات زياد مجبور به عقب‌نشيني شدند. در اين جنگ نابرار رهبران نهضت، از جمله سليمان كه 93 سال از عمرش مي‌گذشت به شهادت رسيدند.(5)
توابين با شعار «يالثارات الحسين» قصد داشتند خلافت مسلمين را به شايستگان و اقعي آن، اهل بيت (ع)، بسپارند. و مي‌گفتند: حكومت را به اهل بيت پيامبر (ص) باز مي‌گردانيم،آنان كه خدا به واسطۀ ايشان به ما نعمت و كرامت ارزاني داشته است.(6) با اين همه در منابع به صراحت اشاره‌اي به تأييد قيام از جانب امام سجاد (ع) نشده است ولي با توجه به هدف قيام طبعاً اين حركت مورد تأييد حضرت بوده است. گفته شده كه مختار ثقفي عليه قيام توابين تبليغات مي‌كرد و در اثر اين تبليغات حدود دو هزار نفر از توابين به مختار پيوستند.
منابع:
1) اسدالغابه،ابن اثير،تهران،انتشارات اسماعيليان (بي‌تا)،ج 1، ص 112.
2) خيرالدين زركلي،الاعلام،ج 3، ص 137.
3)ر.ك. شيخ عباس قمي،نفس المهموم (در كربلا چه گذشت)ترجمه محمد باقر كمره‌اي،قم،انتشارات جمكران،1374،ص 754-753.
4) خطيب بغدادي،تاريخ بغداد،بيروت،دارالكتب العلميه،1417 ه،ج 1،ص 215.
5)يعقوبي،تاريخ يعقوبي،قم،نشر فرهنگ اهل بيت،(بي‌تا)،ج 2،ص 257.
6)همان.
