به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب‌های «گزیده ادبیات مقاومت علمای شیعه در پنج قرن اخیر» و «شرح زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی» به ویرایش و کوشش محمدحسن رجبی‌دوانی نامزد چهل و یکمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شناخته شد. محمدحسن رجبی دوانی، پژوهشگر حوزه تاریخ با اشاره به ویژگی‌های این دو کتاب گفت: همان‌طور که از عنوان کتاب «گزیده ادبیات مقاومت علمای شیعه در پنج قرن اخیر» نیز پیداست، گزیده‌هایی از آثار نوشتاری یا گفتاری مراجع و علمای برجسته شیعه را در برابر پدیده‌هایی که در پنج قرن گذشته، از خارج یا داخلِ سرزمین‌های اسلامی، استقلال سیاسی، اقتصادی، فرهنگی یا تمامیت ارضی جوامع اسلامی را به خطر می‌افکنده، بر حسب تقدم تاریخی در این مجموعه گردآوری شده است.
وی افزود: خطرهای برشمرده، مواردی از این قبیل است: حمله استعمارگران غربی به سرزمین‌های اسلامی، انعقاد قراردادهای زیانبار استعماری، آزادی قدس و فلسطین، اهانت به مقدسات اسلامی، پایمال نمودن عزت مسلمانان، ایجاد تفرقه مذهبی در میان مسلمانان، مبارزه با پادشاهان و دولتمردان وابسته، انتشار انحرافات فکری و اخلاقی در جوامع اسلامی و…. مواضع مراجع و علمای شیعه در برابر خطرهای فوق، تنوعی از اقدامات اعتراض‌آمیز از قبیل نصیحت، هشدار و اخطار به دولتمردان غافل و وابسته، تحریم، آگاه‌سازی و بسیج نیروهای مردمی، براندازی رژیم‌های دست‌نشانده و بالاخره اعلان جهاد علیه نیروهای استعمارگران را در برمی‌گیرد.
گلچینی از مواضع سیاسی علمای برجسته جهان تشیع در پنج قرن گذشته/ بهره‌گیری از مطبوعات دوره قاجار
محمدحسن رجبی دوانی بیان کرد: مراجع و علمای نامبرده، از ملیت‌ها و اقوام ایرانی، عرب، هندی، پاکستانی، افغان و آفریقایی هستند که در مورد مسائل مبتلابه جامعه خود یا جهان اسلام و یا توهین به مقدسات اسلامی اعلام موضع کرده‌اند. شخصیت‌های این مجموعه از ملامحمد استرآبادی (مشکک) در سال ۹۹۶ ق آغاز و به سیدحسن نصرالله ختم می‌شود.
مولف کتاب «گزیده ادبیات مقاومت علمای شیعه در پنج قرن اخیر» در ادامه گفت: این مجموعه پنج جلدی گلچینی از مواضع سیاسی استقلال‌طلبانه، ضد استبدادی، ضد استکباری و ضدصهیونیستی مراجع و علمای برجسته جهان تشیع اعم از ایرانی، عرب، هندی، پاکستانی، افغانی، آفریقایی از پنج قرن گذشته تا سال ۱۴۰۰ را در برمی‌گیرد. در تدوین این مجموعه از کتاب‌های زیادی به فارسی، عربی و زبان‌های دیگر و همچنین از مطبوعات دوره قاجار و نیز پایگاه‌های اطلاع‌رسانی استفاده شده است.
وی افزود: تنظیم مطالب این کتاب بر اساس تقدم تاریخی مطالب هر شخصیت است که حداکثر چند نمونه از مهمترین مطالب آنها انتخاب شده است. در آغاز هر مطلب، شناسنامه‌ای شامل ۱) نام نگارنده یا گوینده، ۲) موضوع، و ۳) تاریخ آورده شده است. در پایان کتاب هم جدولی از اسامی علمای پنج قرن اخیر (به صورت الفبایی) که مطالبشان در این کتاب آمده، همراه با ملیت و کشور آنها درج شده است. هر جلد دارای پیوست‌هایی به این شرح است: آیات، احادیث، نمایه (شامل اشخاص، مآخذ، احزاب، سازمان‌ها، جمعیت‌ها، انجمن‌ها، اماکن) و فهرست منابع پنج جلد نیز در پایان جلد پنجم آمده است.
گلچینی از مواضع سیاسی علمای برجسته جهان تشیع در پنج قرن گذشته/ بهره‌گیری از مطبوعات دوره قاجار
محمدحسن رجبی دوانی با اشاره به ویژگی‌های کتاب «شرح زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی» اثر دیگری که از وی نامزد جایزه کتاب سال شد، گفت: این کتاب ویرایش چهارم کتاب پدرم، مرحوم استاد علی دوانی است که ۲۳ سال پس از آخرین ویرایش آن انتشار یافته است (ویرایش سوم در سال ۱۳۷۹ منتشر شد). مطالب اصلی این کتاب که شامل شرح خاندان، زندگی شخصی، تحصیلات، استادان، آثار علمی و سوانح زندگی آیت‌الله بروجردی است، مطالب منحصر به فردی است که آن مرجع عظیم‌الشأن طی یک یا دو جلسه و به اصرار پدرم – که از شاگردان آن مرحوم بوده – فقط برای ایشان نقل کرده است، که پدرم چگونگی اخذ این شرح حال را در این کتاب شرح داده و به نوبه خود خواندنی است.
وی افزود: علاوه بر آن، مطالب فراوان دیگری شامل خاطرات فرزندان، داماد، شاگردان خاص آن مرحوم و نیز شرح حال اجمالی استادان برجسته آیت‌الله و اجازات اجتهاد آنها به آیت‌الله بروجردی و خدمات دینی و آثار علمی و مدراس و مساجد و کتابخانه‌ها و مراکز دینی و بناهای عام‌المنفعه‌ای که به امر او در ایران و خارج از کشور بنا شده و همچنین انتخاب و اعزام مبلغان‌شان به اروپا و امریکا و کشورهای دیگر و شاگردان مبرزشان معرفی شده است.
محمدحسن رجبی دوانی بیان کرد: توجه و تلاش آیت‌الله بروجردی در جهت تقریب مذاهب اسلامی و تقویت دارالتقریب اسلامی مصر و ارتباط با علما و اندیشمندان اهل سنت و مواضع سیاسی آنها درباره رویدادهای سیاسی مهم ایران و جهان اسلام، تعامل آیت‌الله با شاه و مقامات بالای کشوری و لشکری هم از موضوعات مهم این کتاب است. چگونگی بیماری و رحلت و تشییع جنازه باشکوه آیت‌الله و بازتاب درگذشت او در سراسر ایران و کشورهای اسلامی از دیگر مطالب است. بدین‌ترتیب می‌توان گفت که کتاب حاضر، دایره‌المعارف جامعی پیرامون ابعاد شخصی، خانوادگی، دینی، اخلاقی، علمی، اجتماعی و سیاسی آن مرجع عالیقدر جهان تشیع است.
وی در ادامه گفت: در ویرایش حاضر، مطالب و اسناد زیادی در تکمیل مطالب کتاب به شرح ذیل افزوده شده است، شامل: یک. اسناد انتشار نیافته موجود در بیت آیت‌الله بروجردی که در سال‌های اخیر در «کتابخانه عمومی آیت‌الله العظمی بروجردی» در شهر قم به معرض نمایش گذارده شده است؛ شامل دفاتر شهریه، کتب اهدایی به آیت‌الله، رساله عملیه، … دو. عکس‌های انفرادی و جمعی از دوران میان‌سالی تا هنگام رحلت، تصاویری از نمای داخلی و بیرونی منزل مسکونی و کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی و مدارس و مساجدی که به دستور آن مرحوم بنا شد. همچنین عکس‌هایی از تشییع جنازه باشکوه او در قم، … سه. تصاویری از بازتاب خبر بیماری و رحلت ایشان در مطبوعات آن زمان. چهار. اسناد موجود در کتابخانه شخصی مرحوم پدرم. پنج. گزارش‌های محرمانه و سرّی شهربانی و ساواک از مکاتبات، تلگرام‌ها، دیدارها و گفت‌وگوهای آیت‌الله بروجردی که برای اولین بار انتشار یافته است. شش. تصاویری از نامه‌های مهم آیت‌الله بروجردی به شخصیت‌های دینی در داخل و خارج از کشور و بالعکس.
محمدحسن رجبی دوانی افزود: لازم به ذکر است که مطالب افزوده شده که به بیش از صد و پنجاه صفحه بالغ می‌شود و در داخل متن و یا پانویس‌ها آمده، در داخل قلاب قرار گرفته است.
