بحث خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل البیت علیهم السلام در زمره مهم ترین مباحث پیامبر شناسانه و امام شناسانه است که نتایج آن از سویی مرز بین غلو، تقصیر و اعتدال را رسم می کند و از سویی دیگر بر سایر مباحث کلامی از توحید گرفته تا معاد پرتو می افکند. کتاب پیش رو بحث خلقت نوری را در دو گام پی می گیرد: نخست آنکه مجموع روایات خلقت نوری را از منابع روایی شش قرن نخست گردآوری و درباره آن ها از جهات مختلف داوری می کند؛ و دوم آنکه تلاش می کند سیرتطور دیدگاه های محدثان و متکلمان را طی این قرون درباره آموزه ی خلقت نوری گزارش و تحلیل کند.
معرفی کتاب
روایات خلقت نوری اهل البیت علیهم السلام بیان می کند که اهل البیت علیهم السلام نخستین مخلوقات خداوندند که همچون نور، شبح نور، سایه نور یا روح از نور خداوند آفریده شدند و با استقرار در اطراف یا جانب راست عرش الهی، حمد و تسبیح خداوند را به جای آوردند. پس از آفرینش حضرت آدم، خداوند انوار اهل البیت علیهم السلام را به نوری یکپارچه بدل کرد و در صلب حضرت آدم قرار داد. این نور در اصلاب و ارحام پاک منتقل شد تا در نهایت همه اهل البیت علیهم السلام از پدر و مادر خود متولد شدند.
در کنار روایات خلقت نوری، دسته ی دیگری از روایات از تقدم خلقت ارواح انسان ها بر ابدانشان سخن می گویند و تأکید می کنند که ارواح انسان ها پیش از گام نهادن به عالم دنیا آفریده شده بودند و با یکدیگر آشنایی داشتند، به گونه ای که مؤالفت و مخالفت دنیوی انسان ها در مؤالفت و مخالفت ارواحشان در حیات پیشین ریشه دارد. این روایات همچنین بیان می دارند که این ارواح بر اهل البیت علیهم السلام عرضه شدند و ایشان از همان زمان دوستان خود را می شناختند. دسته سومی از روایات نیز از خلقت ذری و عالم ذر سخن به مین می آورند. در روایات حلقت ذری آمده است که خداوند انسان ها را به صورت موجودات ریز و ذره وار از صلب حضرت آدم بیرون کشید و با معرفی خود به ایشان، از انان پیمان بندگی گرفت. این ذرات هر کدام در زمان مقرر از صلب پدر رحم مادر منتقل می شوند تا با گذر از مراحل جنینی متولد شوند. بر این اساس، بدون دشواری چندانی می توانیم بگوییم هرکدام از این سه دسته روایات، از یک عالم پیشین و در مجموع از سه عالم پیشین سخن می گویند: عالم انوار، عالم ارواح، و عالم ذر . بنابراین بحث خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل البیت علیهم السلام در زمره مهم ترین مباحث پیامبر شناسانه و امام شناسانه است که نتایج آن از سویی مرز بین غلو، تقصیر و اعتدال را رسم می کند و از سویی دیگر بر سایر مباحث کلامی از توحید گرفته تا معاد پرتو می افکند. کتاب پیش رو بحث خلقت نوری را در دو گام پی می گیرد: نخست آنکه مجموع روایات خلقت نوری را از منابع روایی شش قرن نخست گردآوری و درباره آن ها از جهات مختلف داوری می کند؛ و دوم آنکه تلاش می کند سیرتطور دیدگاه های محدثان و متکلمان را طی این قرون درباره آموزه ی خلقت نوری گزارش و تحلیل کند.
مطالب در شش فصل تدوین یافته است:
فصل اول: اعتبارسنجی احادیث خلقت نوری
فصل دوم: مضمون شناسی احادیث خلقت نوری اهل البیت علیهم السلام
فصل سوم: جریان شناسی راویان احادیث خلقت نوری اهل البیت علیهم السلام در مدارس کوفه و قم
فصل چهارم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی بغداد
فصل پنجم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی ری
فصل ششم: سیر تطور آموزه ی خلقت نوری در تاریخ عقاید امامیه
