اثر پیش روی برخی از طرح اطلس تاریخی سادات ایران تا پایان قرن نهم هجری است و سعی دارد تا با الگوبرداری از کتب انساب طالبی ها، به بررسی شاخه های مختلف سادات مهاجر به حوزه ی تمدنی قم و مناطق پیرامون آن بپردازد. این اثر همچنین در نظر دارد معرفی مختصری از برخی بقعه های کهن سادات که متعلق به قبل از عهد صفوی هستند، نیز داشته باشد.
یکی از موضوعات با اهمیت در تاریخ سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایران پس از اسلام، مهاجرت سادات به این سرزمین و حضور آن ها در جامعه ی ایران است. سادات با ورود به این خطه، در ترویج اسلام و مذهب تشیع سهیم شدند. جغرافیای پراکندگی سادات در ایران، در پیوند با گرایش های شیعی منطقه ای است و این موضوع می تواند به عنوان یکی از عوامل اصلی گرایش ایرانیان به تشیع مورد واکاوی قرار می گیرد. علاوه بر این، حضور سادات در ایران پیامدهای خاصی از قبیل تشکیل خاندان های سادات، موقوفات خاص سادات، ایجاد مزار برای برخی سادات، تأسیس برخی نهادها از قبیل دارالنقابه ها، مدارس و دارالسیاده ها را در پی داشته است که در پژوهش ها می تواند مورد بررسی قرار گیرند.
از آنجا که سادات از قرن پنجم تاکنون به عنوان یکی از گروه های شاخص جمعیتی ساکن در سرزمین ایران به شمار آمده و در شئون مختلف اجتماعی تأثیرگذار بوده اند، لذا بررسی سیر مهاجرت ها و شناسایی خاندان ها، شخصیت ها و واکاوی جایگاه اجتماعی و نقش سیاسی و میزان تأثیرگذاری این جمعیت در رخدادهای سیاسی زمان حیات آن ها و آگاهی از میزان فعالیت های فرهنگی و نقش تمدنی سادات در گسترش علوم و معارف در ایران یکی از ضرورت های پژوهشی تاریخ ایران است.
حمله ی مغول به ایران، سقوط خلاف عباسی و گسست ایجاد شده در سازمان نقابت، از عوامل رکود علم نسب شناسی بود. این عوامل در کنار افزایش جمعیت سادات، گستردگی مهاجرت ها، سکونت سادات در روستاهای دوردست و عدم توجه آن ها به حفظ و ثبت انساب خاندان خود، موجب کمبود منابع نسب نگاری شد. در این بین بلایی طبیعی و برخی حوادث دیگر سبب نابودی نسب نامه های سادات شده و بر مشکلات پژوهشگران انساب افزودند.
در اقصی نقاط سرزمین ایران، مزارات بی شماری منسوب به فرزندان ائمه علیهم السلام وجود دارد که شجره نامه و زندگی نامه ی اغلب آن ها بر ما معلوم نیست، ولی زیارتگاه، ملجأ و پناهگاه شیعیان هستند و پایگاهی برای ترویج معارف اسلامی به شمار می آیند. یکی از وظایف خطیر نویسندگان حوزه ی نسب شناسی، بررسی و شناسایی نسب و معرفی شخصیت واقعی فرد مدفون در این بقاع است. قم و سرزمین های پیرامون آن همچون آوه، ساوه، تفرش و فراهان دارای تاریخ کهنی هستند. سادات با ورود به این خطه، نقش مؤثری در ترویج آیین تشیع ایفا نمودند. این مناطق از دیرباز، نخستین کانون های تجمع شیعیان شناخته می شدند. وجود جمعیت قابل ملاحظه ی سادات در قم و اطراف آن و تأثیرگذاری آن ها در تحولات مختلف اجتماعی، فرهنگی و تمدنی، لزوم توجه به این جمعیت و بررسی سیر مهاجرت ها به این خطه و پراکندگی آن ها در مناطق مجاور را ضروری می نماید. به دلیل جذابیتی که سرزمین قم برای سادات داشت، شاخه های مختلف حسنی، حسینی، موسوی، علوی و طالبی به این سرزمین وارد شدند و در آن سکونت گزیدند. طبق مستندات موجود، مزار برخی از این سادات از قرن سوم هجری مورد توجه و زیارت اهالی بوده است. از آنجا که مناطق مختلفی چون قم، آوه، ساوه، تفرش، فراهان، اراک، خمین و محلات، در تقسیم بندی های قرون نخستین اسلامی و قرون میانه ی ایران تا دوره ی قاجار در حوزه ی جغرافیایی و تمدنی واحدی واقع شده و جزو قم به شمار رفته اند، لذا در تقسیم بندی اطلس تاریخی سادات ایران، سادات این مناطق در یک مجموعه معرفی می شوند.
این اثر با هدف شناسایی خاندان ها و شاخه های مختلف سادات مهاجر به حوزه ی تمدنی قم و مناطق پیرامون آن از ابتدای ورود تا پایان قرن نهم هجری تدوین شده و در نظر دارد معرفی مختصری از برخی بقعه های کهن سادات که متعلق به قبل از عهد صفوی هستند، نیز داشته باشد. این اثر با استفاده از الگوی پژوهش تاریخی و با بهره گیری از روش توصیفی – تحلیلی تدوین شده و سعی بر آن دارد با الگوبرداری از کتب انساب طالبی ها، به بررسی شاخه های مختلف سادات بپردازد. اثر حاضر به دو بخش تقسیم شده است:
بخش اول: سادات قم
فصل اول: کلیات
فصل دوم: سادات حسنی
فصل سوم: سادات حسینی
فصل چهارم: سادات موسوی و رضوی
فصل پنجم: سادات علوی و طالبی
فصل ششم: نقش سیاسی و فرهنگی سادات
بخش دوم: سادات آوه، تفرش و مناطق پیرامون
فصل اول: خاندان های سادات آوه
فصل دوم: خاندان های سادات تفرش، ساوه و مناطق پیرامون
