موضوع این رساله تلاشی است برای مشارکت در پاکسازی تاریخ اسلام از روایاتی که فاقد اصالت و صحت هستند.
تاریخ اسلام، تصویر عملی و جنبۀ تطبیقی اسلام و تعالیمش در قرون ابتدایی است؛ از همین رو دشمنان اسلام از گذشته تاکنون تمام تلاش خود را مبذول داشتند تا گرد کهنگی بر آن پاشیده و آن را محل شک و شبهه قرار دهند، تا این که خطا و اشتباه، شایع شد و موارد صواب ودرست بر بسیاری از محققان مخفی ماند و کار به آن جا رسید که روایات صحیح، برای برخی افراد، عجیب و غریب به نظر می رسید؛ زیرا آن روایات را کم شنیده بودند و روایات دیگر مشهورتر شده و بیشتر نشر داده شده بود.
بنابراین، نیاز فوری احساس شد تا برای پاکسازی تاریخ اسلام از روایاتی که فاقد اصالت و صحت هستند، اقدامی عملی انجام شود؛ زیرا این ها روایاتی بودند که اخباری ها آن را رواج داده و با روایات صحیح آمیخته بودند. سپس متاخران آمدند و تمامی این روایات را بنابراین که تاریخ اسلام هستند، فرا گرفتند. از این رو فریادها برای اقدام جهت ثبت دوبارۀ تاریخ اسلام و تفکیک تاریخ اصیل از موارد منتسب به تاریخ و ضرورت نقد روایات و راستی آزمایی آن ها بر اساس رویکرد اصیل علمی، بلند شد.
موضوع این رساله، تلاشی برای مشارکت دراین پروژۀ عظیم است و آن چه نویسنده را به انتخاب این موضوع برانگیخت، چندین امر بوده که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
علاقه به مشارکت در خدمت به تاریخ اسلام و پاکسازی آن بخش از تاریخ که با دسیسه ها و اباطیل آمیخته شده است.
یک پژوهش خوب در رابطه با تاریخ، نیازمند نقد منابع است تا شناخت مبانی و اصول آن منابع و رویکردها و جهت گیری های مؤلفان آن، شناخته شود. همچنین نیازمند آن است تا هرچه را که می آوریم، به منبعش اسناد دهیم تا خواننده متوجه ارزش روایت و جایگاه و منزلت آن شود.
این راوی (ابومخنف) که موضوع این پژوهش است، به عادل بودنش خدشه وارد است و رویکردی انحرافی دارد. تعداد روایات او در تاریخ طبری، به حدود ششصد روایت می رسد که شامل بازۀ زمانی وفات پیامبر (ص) تا سال 132 هجری می شود و عبارت است از زمان تشکیل امت اسلام و شکل گیری نظام اسلامی و برپایی آشکار نخستین دولت اسلامی که نمونه ای پیروی شده و الگویی برای تمامی دوران های بعدی به شمار می رود. بنابراین شکی نیست که هرگونه تلاش برای مکدر نمودن چهرۀ درست آن نه تنها موجب توقف تأثیرگذاری آن دوره بر تصور تاریخی نمی شود بلکه تأثیرات آن در گذر زمان، به سایر تلاش ها جهت پیگیری و اقتدا به آن، تسری خواهد یافت.
ارائۀ خدمت به تاریخ طبری با توجه به اهمیت و ارزش علمی آن که منبع اصلی این شاخۀ علمی به حساب می آید و مورخان بعدی در رابطه با قرون ابتدایی که موضوع کتاب طبری است، آن را مرجع خود قرار می دهند.
برترین دورۀ زمانی درتاریخ اسلام، قرنی است که رسول الله (ص) و صحابۀ گرانقدر او در آن زیسته اند؛ زیرا این دوره، چهره ای درخشان در تاریخ این امت به شمار می رود، روزگاری که پیشوایان مردم و بزرگان شان و حافظان و راویان دین در آن می زیسته اند و حقی که آن ها بر گردن ما دارند، این است که زندگینامه و سیرۀ آنان را از افزوده های نادرست و جعلی محافظت نماییم.
مطالب این نوشتار در دو باب دسته بندی شده است. باب اول به ابومخنف و روایات او در مورد خلافت ابوبکر و عمر و عثمان اختصاص دارد، که شامل سه فصل می شود. در فصل اول درباره ابومخنف لوط بن یحیی مطالبی آمده است. در فصل دوم روایات ابومخنف در باب خلافت ابوبکر بیان شده است. فصل سوم، روایات ابومخنف را در باب خلافت عمر و عثمان ذکر می کند.
در باب دوم روایات ابومخنف در مورد خلافت علی (ع) آمده است. این باب دارای چهار فصل است. در فصل اول، بیعت با حضرت و تعیین والیان بیان شده است. در فصل دوم واقعۀ جمل شرح داده شده، و در فصل سوم و چهارم به ترتیب جنگ صفین؛ حکمیت و خروج خوارج ذکر شده است.
