آیا امام علی (علیه السلام) به غیر از حضرت ابوالفضل (علیه السلام)، فرزند کوچک‌تری هم به نام عباس اصغر داشت؟
سخن تاریخ: در بعضی از منابع گزارش شده است، یکی از کسانی که روز عاشورا در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید، عباس اصغر بن علی(ع) است.[1] وی و محمد بن علی اصغر از فرزندان امام علی(ع) بودند. مادر عباس اصغر، لبابه دختر عبیداللّه بن عباس[2] و یا أمّ حبیب بود.
اگرچه اطلاعات زیادی از زندگی وی در دست نیست؛ اما با توجه به شواهد و قرائن، می‌توان اصل وجود چنین فرزندی را اثبات نمود:
برخی از منابع مرتبط با نسب‌شناسی، علاوه بر نام بردن از ابوالفضل عباس(ع)، از فرزندی به نام عباس اصغر برای امام علی(ع) نیز نام برده‌اند.[3]
با توجه به این‌که نام ام حبیب در میان همسران امام علی(ع) ذکر شده است، و این بانو فرزندانی به نام عمر، عباس و رقیه داشت،[4] و نیز با توجه به این‌که نام مادر ابوالفضل(ع) ام البنین کلابیه بود، می‌توان احتمال داد که این مطلب در مورد عباس اصغر از فرزندان امام علی(ع) است.
برخی از منابع از حضرت ابوالفضل(ع) با عنوان عباس اکبر یاد کرده‌اند؛[5] از این‌رو می‌توان احتمال داد که در میان فرزندان امام علی(ع)، شخصی به نام عباس اصغر نیز وجود داشت؛ زیرا در غیر این صورت، لقب عباس اکبر، معنا نخواهد داشت.
شخصی به نام قاسم بن اصبغ مجاشعى گفت: هنگامى که سرها را به کوفه آوردند، سوارى را دیدم که در ساق اسبش، سر نوجوانى أمرد(نوجوانى که هنوز صورتش موى در نیاورده است)[6] را آویخته بود که مانند ماه شب چهارده بود، هرگاه اسب، سر خود را پایین مىآورد، سر آن نوجوان به زمین مىرسید. من نام آن سوار را پرسیدم، گفتند «حرملة بن کاهل» است. و در مورد آن سر، پرسیدم، گفته شد که سر عباس بن على(ع) است.[7]
همچنین شخصی از قبیله‌ی بنی ابان بن دارم – که قبلا چهره زیبا و سفیدی داشت-، به قاسم بن اصبغ بن نباته گفت: در کربلا نوجوانی امرد را کشتم که در پیشانی‌اش اثر سجده نمایان بود. اکنون صورتم سیاه گشته است. آن جوان عباس بن علی(ع) بود.[8]
این گزارش‌ها احتمال حضور شهیدی به نام عباس اصغر را در کربلا افزایش می‌دهد؛ زیرا عباس اکبر (ابوالفضل)، در روز شهادت 32 ساله بود، نه نوجوانى امرد.[9]
البته در زیارت‌نامه‌های مرتبط با شهدای کربلا نامی از وی برده نشده است.
[1]. خلیفة بن خیاط العصفری، تاریخ خلیفة بن خیاط العصفری، ج 1، ص 179، بیروت، دار الفکر، 1414ق.
[2]. همان.
[3]. ابن صوفی نسابه، المجدی فی أنساب الطالبیین، ص 193، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1422ق.
[4]. عده‌اى از علماء، مجموعة نفیسة فی تاریخ الأئمة(ع) ، ص 17، بیروت، دار القاری، چاپ اول، 1422ق؛ طبرى، محب الدین، الریاض النضرة فی مناقب العشرة، ج 3، ص 240، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1424ق.
[5]. المجدی فی أنساب الطالبیین، ص 196؛ مرعشی تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 32، ص 679، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1409ق؛ طبری محب الدین، أحمد بن عبد الله، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی(ع)، ص 117، قاهره، مکتبة القدسی، 1356 ق.
[6]. مدنی شیرازی، علی خان بن أحمد، الطراز الاول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول، ج 5، ص 274، مشهد، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، چاپ اول، 1384ش.
[7]. سبط بن جوزی، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة(ع)، ص 253، قم، منشورات الشریف الرضی، چاپ اول، 1418ق.
[8]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 117 – 118، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 45، ص 306، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[9]. باقر شریف قرشى، زندگانى حضرت امام حسین(ع)، مترجم، محفوظى اهوازى، سید حسین، ج 3، ص 323، قم، بنیاد معارف اسلامى، چاپ اول، 1422 ق
