به گفته آقای دکتر صفری مدیر گروه تاریخ اسلام مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره)، پاسخ به پرسش‌های مربوط به امامت به صورت ساده و دربسته پاسخ‌گوی همه جوانب پرسش‌های مستمعین ما نیست و به همین جهت این بحث در جوامع علمی باید پیشرفت بیشتری داشته باشد.
نعمت‌الله صفری فروشانی، مدیر گروه تاریخ اسلام جامعة المصطفی(ص) العالمیه، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) درباره ظرفیت‌های علمی و عملی قیام اباعبدالله الحسین(ع)، با اشاره به جنبه‌های کلامی و تاریخی و جامعه‌شناختی این قیام و وجود ظرفیت‌های نظریه‌پردازانه آن، گفت: در بعد مبانی و معارف کلامی، بیانات، ادعیه و سیره امام حسین(ع) باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و حتی ما می‌توانیم مبانی کلامی تشیع را در عرصه‌های مختلف از سیره امام(ع) استنباط کنیم.
مجالی برای رویکرد کلامی ویژه به مبحث امامت
صفری فروشانی با اشاره به مجالی برای رویکرد کلامی ویژه به مبحث امامت، با توجه به سیره اباعبدالله(ع) عنوان کرد: مبحث امامت، از جنبه‌های مختلف و با توجه به امام حسین(ع) می‌تواند مورد مطالعه قرار گیرد. برای مثال، امام حسین(ع) می‌فرماید که وظیفه امام این است که عامل به دین خدا باشد و قسط را پیاده کند. باید ببینیم که این امامت در نظر امام کدام امامت است؟ آیا امامت کلامی است یا امامت سیاسی است. حتی در مباحث مانند تطور معنای امامت باید به سیره امام حسین(ع) توجه کنیم.
ظرفیتی مغفول‌مانده از سیره امام حسین(ع)
وی همچنین با اشاره به جنبه‌های تاریخی و جامعه‌شناختی قیام عاشورا، بیان کرد: شناخت بسترهای این قیام و عبرت‌گیری از آن با توجه به جنبه‌های تاریخی و انجام پژوهش‌هایی در این راستا و همچنین مطالعه تأثیرات قیام اباعبدالله(ع) بر فرهنگ‌ها و تأثیراتی که می‌تواند بر فرهنگ‌ها داشته باشد، از جمله مواردی است که می‌تواند با پرسش و پاسخ‌های علمی و نظام‌مند مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین ما می‌توانیم به شکلی سامان‌مند در جنبه‌های مختلف سیره و معارف امام حسین(ع) نظریه‌پردازی کنیم و این ظرفیتی است که تا کنون چندان مورد توجه نبوده است.
مدیرمسئول سایت «سخن تاریخ» در مورد مزیت ویژه امام حسین(ع) برای چنین نظریه‌پردازی‌ای، اظهار کرد: به نظر می‌آید که سیره‌ای که امام حسین(ع) در مورد مسائل سیاسی داشته‌اند، سیره خاصی است که ممکن است تصور شود که در مورد سایر امامان(ع) وجود نداشته است. از همین جا ما در تاریخ ائمه(ع) با یک سؤال در مورد تعارضات «ظاهری» میان سیره امام حسین(ع) و سیره دیگر ائمه(ع) مواجه می‌شویم.
صفری فروشانی ادامه داد: برای مثال ما در میان دیگر خلفا فاسدتر از یزید هم داشته‌ایم و مثلاً شخصی به نام ولید در زمان امام سجاد(ع) وجود دارد که می‌گوید من می‌خواهم بر بالای بام کعبه حوضی از شراب درست کنم و در آن جا شنا کنم. البته او موفق نشد، اما این شخص بسیار فاسد است؛ اما ما در مورد امام سجاد(ع) سیره‌ای مشابه سیره امام حسین(ع) را نمی‌بینیم؛ یا در مورد امام باقر(ع) که از ایشان به بعد سیره ائمه(ع) به سمت سیره‌ای فرهنگی می‌رود. سیره امام حسین(ع) به سمت مباحث فرهنگی نرفت، بلکه به سمت کار سیاسی و آن هم کار سیاسی‌ای که در قالب قیام یا نهضت از آن تعبیر می‌کنیم، رفت.
مستمعین تشنه و پاسخ‌های سربسته
وی در تشریح این مسئله که در زندگی ائمه(ع) قیام اصل بوده یا کار فرهنگی، بیان کرد: بعضی از کسانی که با رویکرد سیاسی به زندگی ائمه(ع) می‌پردازند، ممکن است بگویند قیام اصل بوده و هر کجایی که امامی قیام نکرده است به دنبال توجیه باشند. بعضی‌ها هم ممکن است بگویند که قیام اصل نبوده و کار فرهنگی اصل بوده و امام حسین(ع) یک استثناء بوده است. اما آن‌که می‌گوید امام حسین(ع) یک استثناء بوده است، باید بگوید که این موضع با چه رویکردی توجیه می‌شود.
مدیر گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: ما عادت کرده بودیم به صورت ساده و دربسته به این سؤالات جواب می‌دادیم و می‌گفتیم هر امامی وقتی که به امامت می‌رسد، صحیفه‌ای را به دستش می‌دهند که وظیفه خاص امام در آن نوشته شده است. اما الان باید توجه داشته باشیم که اگر این مسئله از جنبه روایی هم درست باشد، دیگر پاسخ‌گوی همه جوانب پرسش‌های مستمعین ما نیست و در جوامع علمی بحث امامت باید پیشرفت بیشتری داشته باشد.
صفری فروشانی بیان کرد: ما باید نظریه‌ای ارائه کنیم که در آن نظریه هم فعل امام حسین(ع) و هم فعل سایر ائمه(ع) توجیه شود و فعل امام حسین(ع) از آن جایی که فعلی خاص بوده و در میان سایر امامان(ع)، حتی امیرالمؤمنین(ع)، پیشینه نداشته است، باید به صورت خاص مورد بحث‌های علمی قرار گیرد.
غلبه برنامه‌های شورمحور و نزول ذائقه مردم
وی همچنین با اشاره به کمتر دیده شدن برنامه‌های علمی و پژوهشی در برنامه‌های صدا و سیما در ایام محرم، گفت: غلبه برنامه‌های شورمحور و احساسی باعث پائین آمدن ذائقه مردم در انتظارات‌شان از محافل حسینی شده است. الان ذائقه مردم خیلی پائین آمده و به این اکتفا می‌کنند که بروند و گریه‌ای کنند و سینه‌ای بزنند و برگردند. ذائقه مردم بالا نرفته که انتظار داشته باشند که برای مثال چیزی به علم‌شان، چیزی به اخلاق‌شان و چیزی به معرفت و شناخت‌شان اضافه شود. در حالی که ممکن است شاید کسانی باشند که در همین ایام 10ها ساعت در اختیار ما باشند و اگر ما این‌ها را در برنامه‌ریزی‌های کلان و در برنامه‌ریزی‌های ریز خودمان مورد توجه قرار بدهیم و خطبا و مداحان و رسانه‌هایمان را سامان‌دهی کنیم می‌توانیم به وسیله پژوهش‌هایی که انجام می‌دهیم، از این ظرفیت حسینی بسیار بیشتر استفاده کنیم.
