به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در آستانه اربعین سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و حضور میلیونی زائران سیدالشهداء(ع) در پیاده‌روی اربعین، گفت‌وگوی زیر با آقای دکتر ناصر باقری بیدهندی پژوهشگر علوم دینی، درباره آثار ایشان و فلسفه قیام سیدالشهداء است که در پی می‌آید:
*وهابیان همواره شیعیان را به خاطر عزاداری‌های همه ساله و به راه انداختن دسته‌ها و موکب‌های عزاداری مورد نکوهش قرار داده و می‌پرسند: چرا هر سال در ایام محرم شیعیان مراسم برپا می‌کنند، عزاداری کرده، مرثیه‌سرایی می‌کنند؟
مرثیه‌سرایی، سوگواری به ویژه عزاداری در ماه محرم برای سید و سالار شهیدان و یاران باوفایش با هدف زنده نگاهداشتن نهضت عاشورا انجام می‌شود و از سنت‌های ماندگار تشیع و مورد تأکید خاندان وحی بوده است به نحوی که آن را احیای امر امامت و بزرگداشت شعائر الهی دانسته‌اند.
علامه امینی در جواب به عالمی وهابی که سئوال فوق را مطرح کرده بود جواب نقضی داد که چرا مسلمانان هر سال قربانی می‌کنند؟ طبعاً آن قربانی برای احیای خاطره‌حضرت ابراهیم (علی نبینا و آله و علیه السلام) است. شیعه نیز برای احیاء نام و یاد سیدالشهداء(ع) هر ساله عزاداری می‌کند.
* فلسفه و اهداف عزاداری چیست؟
اهداف چندی مورد نظر ماست از جمله اینکه داستان کربلا به صورت یک مکتب تعلیمی همیشه زنده بماند و از آن برای امروز خود الگو بگیریم.
علاوه بر این عزاداری‌های ما نوعی تعظیم شعائر دینی، و نوعی اظهار همدردی با پیامبر و آل او در بزرگترین مصائبی است که برای اهل‌بیت(ع) واقع شده و طبعاً نوعی اظهار محبت و ادب به خاندان رسالت است که قرآن مجید در سوره شوری آیه 23 مودّت آن‌ها را واجب کرده است.
* آیا این بازگشت به گذشته و موجب خمودی و رکود نیست؟
عزاداری پاسداشت گذشته و بازساخت آینده است. از این رو بزرگداشت و بازسازی این واقعه و به خاطر آوردن آن موجب می‌گردد تا بتوانیم از برکات آن در جامعه‌ی امروز نیز بهره گیریم.
همان طور که اصل حادثه عاشورا، تأثیر شگرفی در جامعه آن روز داشته، خاطره و بازسازی آن نیز می‌تواند آثاری متناسب با آن داشته باشد.
* در صورت صلاحدید به برخی از آثار و برکات این مجالس و محافل اشاره کنید.
در این مجالس با تفسیر قرآن و تعالیم حیات‌بخش اسلام و سیره و سنت معصومان آشنا می‌شویم. نیز با شیوه‌های تربیت انسان مطلوب اسلام آشنا می‌شویم. در این محافل مذهبی، روحیه‌ی مجاهدت و شهادت‌طلبی را در عزاداران تقویت می‌کنیم و قدرت مردم خود را در برابر دشمنان بالا می‌بریم. همچنین به افشای توطئه‌های استکبار و عوامل صهیونیستی می‌پردازیم.
در این مجالس به ارائه‌ی الگو و اسوۀ حسنه به مردم، برای کیفیت بخشیدن به حرکت در راه هدف‌های بزرگ می‌پردازیم.
* شیوه‌های برگزاری عزاداری کدامند؟
عزاداری گاه در قالب سخنرانی و روضه‌خوانی است، گاه مقتل‌خوانی است، گاه در قالب مداحی و مرثیه‌سرایی به نظم و نثر است، گاه در قالب سینه‌زنی و زنجیرزنی است و گاه در قالب حرکت منظم هیأت و گروه‌های عزاداری (دسته‌گردی) صورت می‌گیرد. گاه در قالب برپایی موکب و اطعام عزاداران و پذیرایی از مردم و گاه در سیاه‌پوشی و گاه در گریستن و تباکی و گاه در قالب تعزیه‌خوانی و … صورت می‌گیرد.
* چرا به تألیف و تصحیح آثار مربوط به امام حسین(ع) و نهضت عاشورا پرداخته‌اید؟
می‌دانیم «عاشورا» مائدۀ بزرگ روح انسان است. در تداوم اعصار، «عاشورا» چشمه‌ی جوشان حماسه و آزادی و رمز بقای دین حنیف اسلام است و برقراری آئین حق (الاسلام محمدی الحدوث و حسینی البقاء)، (حسین منی و انا من حسین) و اصلاح جامعه.
«عاشورا» زنده‌کنندۀ اسلام و الهام‌بخش انقلاب است. عاشورا، هدیۀ اسلام به بشریت و تاریخ است. عاشورا یک فرصت است؛ فرصتی برای به خود آمدن و بازگشت به فطرت الهی و زدودن غبار غفلت، و بی‌تردید این ودیعه الهی و این نعمت عظمی احتیاج به مراقبت دارد. لذا باید در جهت شناساندن رهبر نهضت و یاران و اصحاب شیدای امام حسین(ع) تلاش کرد، و در چگونگی بهره‌وری از عاشورا، و بهره‌رسانی به انسان‌ها به وسیلۀ آن کوشش نمود؛ به ویژه در عصر و زمانی که دشمن سعی می‌کند با تحریف عاشورا و ترویج سبک‌های موهن و تنزل غایت عزاداری به شور و احساس، اثرگذاری این رسانۀ شیعی را کمرنگ سازد. از این رو وظیفه هر انسان صاحب درد و علاقه‌مند به ساحت مقدس اهل بیت(ع) این است که در حد توان در این بخش بکوشد. لذا در هر دو بخش کارهای خُردی ارائه کرده‌ام.
در کتاب «عزاداری باید و نبایدها» که بارها چاپ شده، و تلخیص آن هم در یکی از نشریات وزین آمده و اصل آن هم به اردو ترجمه و منتشر شده است، سعی شده بازنگری جایگاه و پایگاه مجالس حسینی از نگاه پیشوایان دینی به نقش تاریخی محافل سوگواری در بیداری اجتماعی و مذهبی و سیاسی جامعه شیعه در طول تاریخ حیات خود، اشاراتی داشته باشم و بر پایه همین اهمیت و حساسیت، نقش و توطئه استعماری برای انحراف جریان فرهنگ‌ساز عاشورا مورد تأمل و مطالعه قرار گرفت.
این کتاب با تقریظ آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی توسط انتشارات نورالسجاد(ع) قم منتشر شده و در چند مجموعه هم جداگانه منتشر شده است.
* به صورت فشرده برخی از آثاری که درباره امام حسین(ع) و اصحاب باوفای ایشان کار کرده‌اید برای خوانندگان ما معرفی کنید.
1) قمقام زخار و صمصام بتار در احوالات حضرت مولی الکونین اباعبدالله الحسین(ع).
فرهاد میرزا (1233 ـ 1306 ق) فرزند عباس میرزا از دانشمندان بنام و از نویسندگان آگاه و زبردست عهد ناصری است. این کتاب از جامع‌ترین و منقح‌ترین مقاتل فارسی درباره قیام کربلاست. سبک آن، روایی و تاریخی است که صبغۀ روایی و دینی بر جنبه‌ی تاریخی آن افزون دارد.
این اثر به زبان ساده نوشته شده و از شیوه نثر منشیانه و متکلفانه کاملاً ممتاز است.
اخیراً آقای محمد شعاع فاخر، کتاب قمقام را تعریب کرده و در مکتبة الحیدریة قم به چاپ رسیده است.
2) الملهوف علی قتلی الطفوف اثر سید بن طاوس، سید رضی‌الدین ابوالقاسم علی بن موسی است. سید از علمای برجسته شیعه در قرن هفتم است. این اثر بلیغ و مختصر از زمان تألیف تاکنون مورد مراجع مقتل‌نگاران و روضه‌خوانان بوده است. از همین رو، نسخه‌های خطی فراوان و ترجمه‌های زیادی دارد.
سید با این انگیزه این اثر روایی ـ تاریخی را پدید آورده است تا زائران امام حسین(ع) همراه کتاب مصباح الزائر وی، کتاب مقتل موجزی را از هر گونه تطویل و تکرار داشته باشند. وی برای این منظور کل ماجرای عاشورا را در سه فصل به رشته تحریر درآورده است.
گفتنی است لهوف توسط رضا کیانی رهنانی به نظم کشیده شده و با عنوان الفین فی مقتل الحسین(ع) در اصفهان در انتشارات پویان مهر منتشر شده است.
3) زندگی و مقتل امام حسین(ع)
این اثر پنجمین اثر باب منتهی‌الامال محدث قمی حاج شیخ عباس است. می‌دانید که منتهی‌الامال در 14 باب تدوین شده و هر باب آن حاوی زندگی‌نامۀ یکی از چهارده معصوم(ع) است. باب پنجم این اثر به سالار شهیدان اختصاص دارد که دارای چهار مقصد و یک خاتمه است. این کتاب توسط انتشارات دلیل ما در قم منتشر شده است.
* چرا این بخش را مستقل چاپ کرده‌اید؟
همان‌طور که می‌دانید مرحوم حاج شیخ عباس کتاب مستقلی به نام نفس المهموم دارد که تاکنون چند ترجمه به فارسی دارد. ایشان بعد از چاپ نفس المهموم و بازخوردگیری، کتاب منتهی‌الامال را نوشت و لذا بخش امام حسین(ع) این کتاب بهتر از آب درآمده است.
ما کتاب منتهی‌الامال را تصحیح و منتشر کرده بودیم؛ برای تسهیل نقل و انتقال مبلغان و روضه‌خوانان این بخش را به صورت مستقل چاپ کردیم.
*محدث قمی در تاریخ‌نگاری چه شیوه‌ای دارند؟
حلقه‌ی واسط بین تاریخ نقلی و تحلیلی است.
*از نفس المهموم صحبت کردید. درباره این کتاب کمی توضیح دهید.
محدث قمی در تحریر نفس المهموم بیش از صد مأخد داشته که از میان آن‌ها به هجده مصدر بیشتر اعتماد کرده است.
جداً در تألیف این اثر گران‌سنگ زحمت کشیده و خود در این باره می‌گوید: «همانا معلوم باشد که این احقر، مطالب این مقتل شریف را به کدّ اکید و تعب شدید از کتب معتبره و تواریخ معتمده جمع آورده و در سلک انتظام کشیدم و در نهایت اتقان و احکام نگاشتم، چنانچه بر اهلش پوشیده نیست.»
4) خاک آسمانی (تحفة الطالبین) سید فاضل الله امامت؛ در فضیلت و چگونگی استشفاء به تربت عبیرآسای حسینی، ناشر بنیاد پژوهش‌های علمی ـ فرهنگی نورالاصفیاء
5) حماسه‌سازان دشت نی‌نوا محمد بن شیخ طاهر سماوی، ترجمه و نگارش علیرضا خسروانی
مشتمل بر شرح حالات و زندگانی و شهادت یاران حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است که انتشارات مسجد مقدس جمکران این کتاب را چاپ کرده است.
*برای بهتر برگزار شدن عزاداری غیر از آنچه در کتاب «عزاداری بایدها و نبایدها» آورده‌اید، توصیه دیگری هم دارید؟
مراجع بزرگوار تقلید ادام الله ظلهم الشریف علی رؤس الانام، سنگربانان مرزهای ایدئولوژی هستند و در طول تاریخ خدمات ماندگار داشته‌اند. برای اینکه عزاداری تعطیل نشود در عصر پهلوی اول چه خون‌جگرها خورده‌اند. تقاضا دارم امروزه که دشمنان تلاش مضاعف دارند این نعمت عظمی را کم‌تأثیر کنند، نظارت بیشتری بر جلسات داشته باشند. تأکید می‌کنم اگر این نظارت کمرنگ باشد، این مجالس از طریق برخی خودی و بیگانه تهدید می‌شود. بیم آن دارم که آرام آرام از سخنرانان و مبلغان دعوت نشود و مداح‌محوری رواج یابد. به ویژه که اخباری‌ها نیز عقاید خود را در برخی محافل تبلیغ می‌کنند.
عرایض خود را با این جمله به پایان می‌رسانم: «اللهم ارزقنا شفاعة الحسین یوم الورود و ثبت لنا قدم صدق عندک مع الحسین و اصحاب الحسین الذین بذلوا مهجهم دون الحسین(ع)».
