چکیده
عصری که امام کاظم (علیه السلام) می زیست از چند جهت مهم بود.
1. مواجهه با فرقه های درون گروهی همچون اسماعیلیه، فطحیه، زیدیه.
2. مواجهه با خلافت عباسی که خود وابستگی به پیامبر اکرم ص داشته و از بنی هاشم به حساب می آمدند و در میان مردم از مقبولیت بیشتری نسبت به خاندان بنی امیه بر خوردار بودند.
امام کاظم (علیه السلام) و شیعیان امامی توانستند در متن جامعه ، چه نفوذ به لایه های حکومتی و چه مواجه منفی و مخالفت آشکارا با حکومت به حیات سیاسی خود ادامه دهند و تا حدودی مذهب شیعه امامی را در دیگر مناطق اسلامی با تشکیل سازمان وکالت و فرستادن نقبا و ابواب به این مناطق گسترش دهند.
در زمینه سیاسی دیگر شیعیان همچون زیدیه با قیام های متعدد تا حد بسیاری خلافت عباسی را دچار مشکل کردند که تشیع امامی در هیچ یک از این قیامها شرکت نکردند. شیعیان اسماعیلی و فطحیه که در ابتدای تشکیل فرقه خود بودند تا حدودی مشکلاتی را برای امام کاظم (علیه السلام) و امامیه پدید آوردند که با هدایت امام کاظم و دوری وی از آنان امامیه راه میانه را پیموده و توانستند خود را از گزند خلافت عباسی برهانند.
در قسمت وکالت ، امام کاظم (علیه السلام) با تشکیل و تقویت سازمان وکالت توانستند به صورت یک سازمان منظم این تشکیلات را در آورده و برای رفع احتیاجات شیعیان از آن استفاده نمایند. شاگردان امام کاظم (علیه السلام) در این دوره بسیار فعال بودند عده ای از آنان به مبارزه آشکار پرداخته و عده ای دیگر نیز به مخالفت پنهانی و عده ای با نفوذ در دستگاه خلافت، به شیعیان و امام یاری و کمک رساندند.
گستره جغرافیایی شیعیان را میتوان از وکلای امام و فرستادگان امام فهمید که بیشتر در ناحیه شرقی جهان اسلام گسترده شده بودند.
این نوشتار در چهار فصل و به روش کتابخانه ای و با بررسی و استفاده از منابع موجود به صورت توصیفی وتحلیلی تدوین یافته است.
واژگان کلیدی: امام کاظم (علیه السلام)، شیعه، فرهنگ، سیاست، اجتماع، وضعیت، وکالت.
