چکيده
واقعه عاشورا یا حرکت امام حسین علیه السلام در سال ۶۱ هجری قمری یک حرکتی است که تمام ابعاد فکری و عملی جهان اسلام را تحت تاثیر خود قرار داده است۔ این واقعه نزد اهل تحقیق و تاریخ و اهل هنر مورد توجه بوده است و عاشورا نگاری در قالب های گوناگون مانند: داستان سریایی، عکس خوانی، خطبا، کتابت، اشعار گوایی و به شکل اسطورایی برای نسل ها بعدی صورت گرفته است.
عاشورا نگاری در پاکستان از روز استقلال این کشور اسلامی تا الان مراحل تکامل خود را سپری داده است۔ شگل گیری اولیه عاشورا نگاری در پاکستان را می توان از ورود تشیع بالخصوص ورد سادات عظام در این سر زمین وآ غاز برپایی مراسم عاشورای و توجه خاص مسلمانان به خانواده پیامبر گرامی قدر ص اشاره کرد۔ در شگل گیری اولیه عاشورا نگاری رویکرد مصنفین و مولفین نقل عاشورا و واقعه کربلا بوده و به همین دلیل در این دوره بیشتر ترجمه مقاتل و به صورت نقلی بوده است۔ بعداً عاشورا نگاری در پاکستان به شکل اسطوره ایی و تحلیلی در آمد و گونه های عاشورا نگاری در پاکستان دیده می شود و امّا عاشورا نقلی و اسطوره ایی غلبه پیدا کرده بود. در مقابل آن برخی عاشورا نگاران راه تحلیلی و انتقادی را پیش گرفتند و هدف شان مستند سازیو انتقاد از برخی تحریفات در عاشورا بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران برخی از عاشورا پژوهان عاشورا را به عنوان نظام نگریستند و آن را برای اصلاح نظام سیاسی-اجتماعی الگو قرار دادند.
در این پایان نامه تطور عاشور نگاری در پاکستان مورد پژوهش گرفته است و در پاکستان عاشورا دوران مختلفی پشت سر گذاشته است . در اوائل عاشورا نگاری به صورت نقلی صرف بود و بعد از آن شکل تحلیلی را به خود گرفت.
کلمات کلیدی: سیر، تطور، عاشورا نگاری، پاکستان
فهرست مطالب
کلمات کلیدی 6
فهرست مطالب أ
فصل اوّل 1
کلیات و مفاهیم و مباحث مقدماتی 1
گفتار اول: کلیات تحقیق 2
بیان مسأله 2
سابقه و ضرورت تحقیق 3
اهداف تحقیق 4
نوآوری تحقیق 4
روش گرد آوری تحقیق 5
سرفصل هاى تحقيق 5
عاشورا 7
معناي لغوي عاشورا 7
معناي اصطلاحي عاشورا 7
عاشورا نگاری 7
تاریخ تشیع در پاکستان 8
ہمانقعیت جغرافیایی پاکستان : 8
فصل دوم 10
شکل گیری اولیه عاشورا نگاری در پاکستان 10
گفتار اول 11
شکل گیری اولیه عاشورا نگاری در شبه قاره 11
گفتار دوم: معرفی آثار عاشورا نگاری و نویسندگان آن در پاکستان 17
مقدمه 17
عاشورا نگاران قبل از تشکیل پاکستان 18
1-عبد الشکور 18
2-نواب ابراهیم خان 18
3-ابو القاسم حایری 19
عاشورا نگاران بعد از تشکیل پاکستان 20
1-سید علی جعفری صدر الافاضل 21
2-سید محمد باقر نقوی 22
3-خواجه محمد لطیف انصاری 22
4-سید منظور حسین بخاری 24
5-سید نجم الحسن کراروی 24
6-سید مهدی رضوی 25
7-سید مرتضی حسین 26
8-صفدر حسین نجفی 27
9-شیخ محمد حسین نجفی 27
10-سید رضی جعفر نقوی 29
11-طالب جوهری 30
12-بو علی شاه زیدی 31
13-حاجی غلام رضا 32
14-محمد علی سید 32
15-ہ محمد حسنین سابقی 33
جدول کتب عاشورایی 33
اهداف این جدول کتب Error! Bookmark not defined.
فصل سوم 39
تطور عاشورا نگاری در پاکستان 39
گفتار اول: سبک های عاشورا نگاری در پاکستان 40
فرایند و تطور عاشورا نگاری 40
الف) سبک تاریخ نقلی 40
ب) سبک تاریخ تحلیلی 41
ج-سبک تحریف شناسی 43
فوائد و آثار مجالس عزاداری از دیدگاه آیت الله محمد حسین نجفی 43
1. آہمانزش و فراگیری مسائل 43
2. امر به معروف و نهی از منکر 44
3. فضائل و مناقب معصومین علیهم السلام 44
4. فداکاری 44
5. معارف اسلامی 45
6. ا آگاهی از مظلوم و ظالم 45
7. ترغیب به معاد 45
8.صبر و مقاومت 46
9. محبت و همدردی با پیامبر و آل ایشان (علیهم السلام) 46
وظائف روضه خوانان و مداحان از دیدگاه آیت الله محمد حسین نجفی 48
1.وظیفۀ اول: صحت عقیده 48
2.وظیفۀ دوم رضای خدا 48
3.وظیفۀ سوم: لحاظ سطح فکری مخاطبان 49
5.و4. معین نکردن مزد روضه خوانی و دوری از غنا 49
6. پیروی از اسوده حسینی (علیه السلام) 49
7. بشارت و نذارت 49
8. ارشادات از معصومین (علیهم السلام) 50
7-آداب ده گانه برای بانیان و مخاطبان از دیدگاه آیت الله محمد حسین نجفی 52
1.خلوص نیت 52
2. پرهیز از افتراء بر معصومین (علیهم السلام) 52
3. شنیدن با دقت 52
4. پرهیز از مقام و منزلت 52
5. خضوع و خشوع 53
6. طهارت 53
7. گریه 53
8. حزن و ملال 53
9. نذر و نیاز 53
10. پرهیز از تظاهر 53
دیدگاه سید علی شرف الدین ہمانسوی دربارۀ عزاداری 54
اهداف عزاداری از دیدگاه سید علی شرف الدین 55
1. هدایت و رشد 55
2. محبت آل محمد (ص) و نفرت از دشمنانشان 55
3. اثبات رهبری معصومین (علیهم السلام) 55
4. فضائل و مناقب اهل بیت علیهم السلام 56
نکات اساسی برای عزاداری 56
فتاوی مجتهدین درباره عزاداری 58
عناصر و اجزاء مجالس عزاداری 59
1.بیان ماندن اصل حادثۀ کربلا 62
2.هدف و مقصد قیام امام حسین علیه السلام را بیان نمایند. 62
3.اسلام را به عنوان یک نظام معرفی نمایند. 62
4.آگاه ماندن مردم از سازش ها و توطئه های دشمن 62
5. ذکر عدم اختلافات برای مذاهب غیر اسلامی 62
6.معرفی یک رهبر و مدیر توانا 63
7.اتحاد امت اسلامی 63
خرافات رائج در عزاداری 63
شعائر الهی و عزاداری 64
عزاداری و شبیه سازی 64
هدف قیام امام حسین علیه السلام 64
عوامل دوری مردم از هدف قیام امام حسین علیه السلام 65
1. بیزاری مردم از سیاست 65
2. خطر از قیادت صالح 65
3. عادت مردم عدم شنیدن حقائق با دلائل 65
4. نا آشنایی از منصب امامت 66
تفسیر و تحلیل مختلف دربارۀ قیامِ امام حسین علیه السلام 66
1-تفسیر اتفاقی 66
2-تفسیر طبقاتی 67
3-تفسیرِ فدا 67
4-تفسیر غیبی 67
5-تفسیر اخلاقی 68
6-تفسیر سیاسی 68
7-تفسیر شهادت طلبی 68
8-تفسیر احیائی وجدان 68
گفتار دوم: دوره های عاشورا نگاری در پاکستان 69
الف) دوره قبل از انقلاب اسلامی 69
کتب عاشورا نگاری بدون هدف خاص 69
ب) دوره بعد از انقلاب اسلامی 70
1-سید علی شرف الدین ہمانسوی(متولد1942م) 70
2-محمد حسن صلاح الدین(متولد1948م) 73
3-دیدگاه سید ظفر حسن نقوی(متولد1309ق) 75
4. سید جواد نقوی نظریه پرداز نظامِ امامت و ولایت در پاکستان 76
کتب سید جواد نقوی درباره عاشورا 77
گفتار سوم: آسیب های عاشورا نگاری در پاکستان 80
1-افسانه پردازی و اسطوره سازی 80
2-عدم توجه به فلسفه قیام 81
3-نگاه عاطفی و مرثیه نگاری 81
4-هدف شدن گریستن و گریاندن 86
5-برخی از خرافات در عزاداری 87
2.نفوذ باورها ی خرافاتی در مراسم محرم 87
3.تأثیر پذیری فرهنگ هندوها 88
6-خرافه پرستی 88
کتب درباره ذوالجناج امام حسین علیه السلام 89
فصل چهارم 91
عوامل روی آوردن دانشمندان پاکستانی به عاشورا نگاری 91
مقدمه 92
عوامل عاشورا نگاری در پاکستان 92
1-خطابت 92
دو مکتب در زمینه خطابت 92
علل گسترش روضه خوانی در پاکستان 93
2-نیاز جامعه شیعی به کتب مقاتل و مصائب 94
3- نمودن مصائب برای اهل بیت علیهم السلام 96
4-مقابله با تحریفات 97
نتيجه گیری و جمع بندی نهایی 119
پیشنهادات 120
منابع و مآخذ 123
نتيجه گیری و جمع بندی نهایی
سیر عاشورا نگاری در پاکستان از بدو استقلال این کشور شروع شده بود چون بعد از استقلال این کشور از هند، برخی از نویسندگان و محققان از هند به پاکستان مهاجرت نمودند و برخی از آنها در پاکستان کنونی مستقر بودند. در اوائل عاشورا نگاری این کشور به شکل ساده و نقل تاریخی صرف بود. و هدف از عاشورا نگاری گریستن و گریاندن بود.
یکی از اهداف عاشورا نگاری پر نمودن خلأ موجود بود. چون شیعیان از حیث منابع در زمینه عاشور ا و عزاداری امام حسین علیه السلام در حال فقر بود و با کمبودی منابع روبرو بودند.
کتاب هایی که در این دوران نوشته شده، خالی از روش پژوهش و فاقد ارزش علمی بود. چون نویسندگان و عاشورا پژوهان در مراکز اکادمیک و علمی روش و مهارت های لازم را برای عاشورا نگاری یاد نگرفته بودند. برخی از این مکتوبات در ہمانضوع عاشورا مجہمانعه سخنرانی ها و خطابه های سخنرانان بود که بدون هیچ تغییری به صورت کتاب در آورده بودند و اکثر و بیشتر سخنرانان بدون اسناد قوی و قابل اعتبار محتوایی سخنرانی های را تنظیم و ارائه می کردند.
برخی از نویسندگان در زمینه عاشورا تحقیقات و پژوهش های خود را در جواب شبهاتی که از سوی دشمنان مطرح شده بود، انجام دادند و به شکل کتاب در آوردند. برخی از کتابها در زمینه عاشورا ترجمه است و انهم به شکل نقل تاریخی و کتاب های آسان و عام الفهم را به زبان اردو ترجمه نمودند.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، برخی نویسندگان و عاشورا پژوهان با نگاه جدید و نو به عاشورا پژوهی پرداختند و عاشورا فراتر از کریستن و گریاندن دیده اند و با استفاده از کلمات و سخنان امام حسین علیه السلام عاشورا را برای رمز و الگو برای مبارزه و مقابله با نظام جور و طاغوت قرار داده اند.
برخی از عاشورا پژوهان با رویکرد انتقادی به عاشورا نگاری پرداخته اند. برای مقابله و مبارزه با تحریفات و انحرافات ہمانجود در عزاداری در پاکستان پرداخته اند. رسیدن تا هدف مطلوب و واقعی خیلی فاصله دارد. در آئنده صدها مقاله علمی-پژوهشی و کتاب های تحقیقی- تحلیلی در زمینه عاشورا نوشته شود. عاشورا و عزاداری امام حسین علیه السلام که یک مدرسه و دانشگاه برای ملت هاست، برای بیداری ملت و شیعیان تبدیل به مکتب شود.
پیشنهادات
ما در این پایان نامه سعی نمودیم که تطور عاشورا نگاری در پاکستان بیان نماندیم .ولیکن بدلیل کمبود وقت و منابع ، نتوانستیم که حق مطلب را ادا نماییم و لذا جا دارد که محققین و پژوهشگران که می خواهند در آئنده زمینه تحقیق نمایند چندتا پیشنهاد می کنیم:
1-تطور عاشورا نگاری بعد از انقلاب اسلامی ایران؛
2-عاشورا نگاری در ہمانضوعات اعتقادی در پاکستان؛
3-مشکلات و مسائل عاشورا نگاری و عاشورا پژوهی در پاکستان؛
4-مقایسه و تطبیق عاشورا نگاری در مناطق مختلف پاکستان؛
5-بررسی و تحلیل مقتل نویسی در پاکستان؛
6-رویکرد نویسندگان پاکستانی در مورد قیام عاشورا؛
7-بررسی انحرافات و تحریفات عاشورا در پاکستان؛
8-نگاه سیاسی نویسندگان و عاشورا پژوهان به قیام عاشورا.
