زمینه ها و عوامل گسترش اسلام در شبه قاره هند

چکیده

ظهور اسلام در سال 615 میلادی در جزیره العرب و گسترش سریع آن در آسیا، آفریقا و اروپا نقشه جهان را تغییر داد. ساز و کار نشر و گسترش اسلام در شبه قاره هند با دیگر مناطق اسلامی متفاوت بوده است.

زیرا نخستین عامل آشنایی مردم این منطقه با دین مبین اسلام تجار و بازرگانان مسلمانی بود که از طریق راه های زمینی و دریایی با مردم شبه قاره هند در داد و ستد اموال و کالاهای تجاری بودند که در نهایت به داد و ستد فکری منجر شد. یکی دیگر از زمینه ها و عوامل گسترش اسلام در شبه قاره هند، به وجود آمدن حکومت های اسلامی در این منطقه بود. لشکرکشی مسلمانان به شبه قاره هند وحکومت های اسلامی به میزان بالایی و به صورت مستقیم در رشد و گسترش اسلام نقش زیادی نداشته است؛ چه آنکه دین اسلام در این بخش از جهان هم از طریق تعامل و تبادل فکری و فرهنگی و به اصطلاح با تساهل و مدارا مورد اقبال و پذیرش بومیان آن قرار گرفته است.

از طرفی شرایط نامناسب سیاسی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی و به ویژه نظام کاستی و طبقاتی ظالمانه و غیر انسانی هندوئیسم، نقشی قوی در فراهم کردن زمینه پذیرش اسلام در شبه قاره هند داشته است. بنا براین، علما، مبلغین و صوفیان بزرگترین عامل رشد و گسترش اسلام در شبه بودند. و همین طور تجار و بازرگانان نیز از جمله مهم ترین عوامل گسترش اسلام در شبه قاره هند محسوب می شوند.

در این میان لشکر کشی و حکومت های مسلمانان در شبه قاره برای ورود عرفا، علما، و مبلغین زمینه لازم را فراهم کرد و از این طریق در گسترش اسلام در این منطقه سهیم شد. بدین ترتیب در این پایان نامه که به عنوان «زمینه ها و عوامل گسترش اسلام در شبه قاره هند» تدوین یافته است، سه عامل یادشده به صورت اختصار مورد بررسی قرار گرفته است.

نظم ساختاری این پژوهش به صورت یک مقدمه، پنج فصل، و نتیجه گیری نهایی ترتیب یافته است.

در مرحله بعد از مباحث مقدماتی و کلیات، در فصل دوم به وضعیت اجمالی شبه قاره هند در آستانه ورود اسلام پرداخته شده است.

فصل سوم به علل لشکر کشی مسلمانان در شبه قاره هند و حکومت های مسلمانان اختصاص دارد.

در فصل چهارم نقش مهاجران و بازرگانان مسلمان در شبه قاره هند مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل پنجم نقش علما و عرفای مسلمانان در گسترش اسلام در شبه قاره هند و نهضت گسترش اسلام در کشمیر و نواحی اطراف آن از جمله گلگت و بلتستان بیان شده و در پایان نتیجه گیری نهایی از مطالب ارائه شده در این تحقیق صورت گرفته است.

واژگان کلیدی: مسلمان، اسلام، تصوف، عالمان دینی، بازرگانان مسلمانان، عرفای مسلمان، مهاجران.