چکیده
شهر کراچی بزرگترین شهر کشور پاکستان می باشد که به عنوان شهر قائد نیز معروف است و مرکز استان سنده است. در این شهر مردم از اقوام و ادیان و مذاهب مختلف سکونت دارند. هفتاد و هفت در صد کل جمعیت این شهر اهل سنت بریلوی و دیوبندی و بیست در صد شیعه از جمله آنان امامیه اثنا عشری، بهره، و اسماعیلی می باشند و بقیه جمعیت این شهر اقلیت ها مانند مسیحی، سیکه، پارسی و هندو می باشند.
شیعیان این شهر از لحاظ سیاسی و اقتصادی و نیز از لحاظ علمی و فرهنگی مجموعاً در وضعیت خوبی قرار دارند؛ در مراکز علمی تقریبا سی مدرسه دینی وجود دارد و شیعیان در مراکز مختلف مشغول به کار می باشند و خواجه ها در شیعه از لحاظ اقتصادی بسیار قوی هستند. نیز در احزاب مختلف سیاسی شیعه شرکت دارند.
غلو در مراسم مذهبی شیعیان کراچی در دوره معاصر در شکلهای مختلف وجود دارد. اگرچه به خاطر مذموم بودن غلو از طرف امامان و عالمان دینی شیعه، غالیان به نام غلو فعالیت نمی کنند ولی غلو در عناوین مختلف در مراسم مذهبی ظهور و بروز می کند.
مداحان و خطبای منبر به نشر عقائد و آرای غالیانه می پردازند از جمله آن خدا خواندن اهل بیت و علی جلّ جلاله و شعار خالق و رازق بودن اهل بیت سرمی دهند. و گاهی به تفسیر افراطی از شهادت امام حسین روی می آورند. نیز شعرا در کلام خود از تشبیهات و تعبیرات غلو آمیز استفاده می کنند. و در غلو عملی نیز فراوان به تاویلات باطله پرداخته می شود و نماز و واجبات را انکار می کنند و حتی می گویند: شمر هم نماز می خواند و عمر سعد هم روزه می گرفت، برای رستگاری و نجات اخروی اصل ولایت و عزاداری کافی است.
از جمله اسباب نشر غلو در مراسم مذهبی کراچی شهرت طلبی، جهالت و نادانی، برنامه دشمنان بیرونی برای متهم کردن شیعه، دنیا طلبی و پیروی از خواهشات نفسانی این قبیل افراد می باشد. و نیز بعضی از اسباب درونی مذهبی نیز وجود دارد که تحقیق نشدن احادیث غیر فقهی و اختلاف در مبانی اصولی و اخباری و نیز فلسفی و کلامی می باشد که غالیان به این اختلافات پی برده و به توجیه علمی این مباحث توجه نمی کنند.
و تاثیر و پیامدهای غلو در مراسم مذهبی شهر کراچی تخریب چهره امامان و اصحاب آنان و آلوده کردن قیام های معاصر شیعه و هدر دادن نیروهای شیعه و تخریب روحیه دینداری می باشد.
و راه کارهای بیرون رفت از این پدیده بعضی آن هستند که قبلا عالمان دینی آزموده اند از جمله آن تالیف کتب علمی در بیان عقائد و معارف مکتب اهل بیت و خطابت و سخنوری آنان در بیان حقیقت مذهب شیعه و نیز تاسیس مدارس و مراکز علمی برای نشر معارف تشیع و بعضی دیگر راه کار ها پیشنهادی اند که برای حل این معضل اقداماتی لازم است بدون این کار اصلاح اساسی انجام نمی شود: از جمله آن ضرورت تحقیق احادیث غیر فقهی و احیاء علم رجال و تاریخ در مراکز علمی شیعه و روی آوردن به روش پژوهش و ایفای نقش عالمان و ضرورت پایگاه فعال برای مراسم مذهبی است.
کلید واژه ها: غلو، تفویض، کراچی، مراسم آئینی، روضه خوانی، عزاداری
فهرست مطالب
مقدمه 1
فصل اول: کلیات و مفاهیم 3
1)تعریف مسئله 4
2)سؤال اصلي 4
3) بيان سوال هاي فرعي 4
4)پیشینه تحقیق 5
5)ضرورت تحقیق 7
6)هدف تحقیق 7
7)فرضیه تحقیق 7
8)روش تحقیق 8
9)محدودیت تحقیق 8
10)ساختار تحقیق 8
مفاهیم شناسی 10
1)مفهوم شناسی غلو 10
1-1)واژه غلو در قرآن 11
2-1) غلو در روایات 13
3-1)غلو در اصطلاح 14
4-1)مولفه های مهم غلو 16
5-1)غلو در ادیان و مذاهب 18
6-1) حکم فقهی غالیان 19
2)مراسم مذهبی 20
1-2)ویژگی‌های مراسم مذهبی 20
3-2) مراسم مذهبى شیعیان کراچی 21
1-3-2) مراسم شادمانه 21
2-3-2) آيينهاى غمگينانه 23
3-3-2) آيينهاى نيايش و دعا 26
4-3-2) آيينهاى نذرى 27
تاریخچه مختصر پاکستان و کراچی 30
1)پاکستان 30
2)کراچی 31
1-2)شیعه در کراچی 32
1-1-2)وضعیت سیاسی و اجتماعی شیعیان کراچی 33
2-1-2)وضعیت اقتصادی شیعیان کراچی 34
3-1-2)وضعیت علمی و فرهنگی شیعیان کراچی 35
گونه های غلو در مراسم مذهبی شیعیان کراچی 39
خاستگاه غلو در شهر کراچی 39
1.غلو عقیدتی در مراسم مذهبی کراچی 41
1-1.نمونه های غلو در خطابه و منبرهای مذهبی 42
1-1-1.عقیده به مصور بودن امام در رحم مادر 42
2-1-1.تطبیق سوره توحید به امام علی ع 42
3-1-1. الله بودن علی 43
4-1-1. امام حسین (ع)را وجود خدا قرار دادن 44
5-1-1.خواندن خدا به اهل بیت 45
6-1-1. خالق بودن امامان 47
7-1-1. چهره ذوالجلال امامان 48
8-1-1.مثل بودن اهل بیت برای خدا 49
9-1-1.شعار علی جلّ جلاله 49
10-1-1.حاجت روا بودن ذوالجناح و رب بودن امام حسین 50
11-1-1.حرام بودن حبّ خدا و رسول 51
12-1-1.تاکید به شعار علی الله 51
13-1-1.رب گفتن شافعی به امام علی 52
14-1-1.دفاع از خطبه بیان و رب بودن امامان 53
15-1-1.تفسیر بسمله و مدد از اسم خداوند 56
16-1-1. مراد از کاف در «مالک یوم الدین» فاطمه زهرا 57
17-1-1. نمونه های غلو در اشعار مذهبی شهر کراچی 58
18-1-1.تصویری جامع از عقائد غالیان شهر کراچی 60
2.غلو عملی در مراسم مذهبی کراچی 61
1-2.اضافه شهادت ثالثه در تشهد نماز 61
2-2.انکار نماز و واجبات 63
1-2-2.سگ بهشتی و نماز 64
2-2-2.قضا داشتن نماز 64
3-2-2. نماز خوان بودن قاتلان امام حسین 65
3-2.تحریفات در عزاداری 65
1-3-2. قصه پردازی دروغین 65
2-3-2.قصه عزادار بودن سقراط و سکندر 66
3-3-2. قصه آمادگی امام حسین برای بیعت شمر و یزید در روز عاشورا 67
4-3-2. باور عدم لزوم علم برای روضه خوانی 67
5-3-2.شعار دادن «علی الله» در عزاداری 68
6-3-2.ترویج عقائد باطل در عزاداری 68
7-3-2.عزاداری در روز های عید اسلامی 69
8-3-2.سجده به تعزیه و ذوالجناح 69
9-3-2.ترویج امور موهن به ساحت پیامبران 70
4-2.معرفی غالیان معاصر 72
جمع بندی مطالب 74
فصل دوم: عوامل پدید آمدن غلو در مراسم مذهبی کراچی 76
1) عوامل روانی 80
1-1.پیروی از خواهشات نفسانی 80
2-1.محبت افراطی و علاقه شدید 81
3-1.حس اسطوره سازی 82
4-1.جهالت و نادانی 83
5-1. ضعف عقول 83
6-1.تعصبات کوکورانه 84
7-1. شخصیت پرستی 85
2.عوامل اجتماعی غلو در مراسم مذهبی شهر کراچی 86
1-2.وجود آرا و عقائد گوناگون در شهر کراچی 86
1-1-2.صوفیان 86
2-1-2. اخباریت نو 87
3-1-2.شیخیت 88
2-2.ورود غلو از پنجاب 89
3-2. زمینه نقل غلو از هند 90
4-2.زمینه غلو در ایالت سنده 90
3.عوامل مذهبی غلو در مراسم شهر کراچی 91
1-3.عدم اقدام به تحقیق احادیث غیر فقهی 91
2-3. اختلاف اصولی و اخباری تشیع 92
3-3.شدت پسندی و تند روی مصلحین 93
4-3. اباحی گری و فرار از حدود و وظائف شرعی 94
5-3. اختلافات فرقه ای 95
6-3. تأثیرات ادیان خارجی 95
4) عوامل سیاسی پدیده غلو در مراسم مذهبی کراچی 97
1-4. دشمنی با اهل بیت(ع) و اسلام 97
2-4. جاه طلبی های سیاسی 98
5) عوامل اقتصادی و تمایلات دنیوی 99
جمع بندی 100
فصل سوم : پیامدهای غلو در مراسم مذهبی در شهر کراچی 101
1.تاثیر غلوّ در تخریب وجهه امامان معصوم ع 102
2.تاثیر غلوّ در تخریب وجهه اصحاب امامان ع 103
3.تاثیر غلوّ در آلوده کردن انقلاب و قیام های معاصر شیعه 104
4.تاثیر غلوّ و هدر دادن نیروهای شیعه 105
5.تخریب وجهه مکتب اهل بیت 106
6.تخریب روحیه دینداری در شیعیان شهر کراچی 106
1-6. کم شدن اعتماد به خداوند 107
2-6.انحصار مردم به قوت تخیلاتی و فقدان اعتماد به نفس 107
3-6.دوری از معارف دینی 107
4-6.نشر فرهنگ کاذب به عنوان تشیع 108
5-6.تخریب وجهه مذهبی جلوس های عزاداری 109
6-6.تخریب مجالس امام حسین 109
7-6. تخریب وجهه اتحاد اسلامی 110
جمع بندی 110
فصل چهارم: راه کارهای بیرون رفت از پدیده غلو در مراسم مذهبی در شهر کراچی 111
1.اقدامات انجام شده برای بیرون رفت از پدیده غلو 112
1-1.تالیف کتب علمی 112
2-1.تاسیس مدارس و مراکز علمی شیعه امامیه 115
3-1.سنخوری عالمان برجسته 115
2.راه های پیشنهادی برای بیرون رفت از پدیده غلو 117
1-2.ضرورت تحقیق احادیث غیر فقهی شیعه 117
2-2.ضرورت احیای علم رجال و تاریخ در نصاب حوزات علمی شیعه در شهر کراچی 119
3-2.دوری از روش مناظره و احیای روش پژوهش در مراکز تشیع 119
4-2.نقش عالمان دینی در محو غلو از مراسم مذهبی کراچی 119
5-2.توجه به حساسیت مراسم و تاثیر در صدی فعالیت علمی و فرهنگی عالمان 120
6-2.ضرورت پایگاهی فعال برای اصلاح مراسم مذهبی 121
7-2. تربیت شعرای موحد 122
8-2.تربیت هیئت های عزاداری 123
9-2.توجه به تربیت جوانان شیعه 123
جمع بندی 124
نتیجه گیری و پیشنهادات 125
فهرست منابع و مآخذ 128
نتیجه گیری و پیشنهادات
از بررسی ها به عمل آمده در مصادر مرتبط با موضوع غلو در مراسم مذهبی شهر کراچی به این نتیجه رسیده ایم که غلو در مراسم مذهبی شیعیان کراچی دردوره معاصر در شکلهای مختلف وجود دارد. اگرچه به خاطر مذموم بودن غلو از طرف امامان و عالمان دینی شیعه، غالیان به نام غلو فعالیت نمی کنند ولی در عناوین مختلف در مراسم مذهبی ظهور و بروز می کنند.
مداحان و خطبای منبر به نشر عقائد و آرای غالیانه می پردازند و گاهی به تفسیر افراطی از شهادت امام حسین روی می آورند. نیز شعرا در کلام خود از تشبیهات و تعبیرات غلو آمیز استفاده می کنند از عقائد غالیانه خدا خواند به اهل بیت و علی الله و جل جلاله و عقیده به نزول اهل بیت می باشد.
و نیز در غلو عملی نیز فراوان به تاویلات باطله پرداخته می شود و واجبات دینی را انکار می کنند حتی گفته می شود: شمر هم نماز می خواند و عمر سعد هم روزه می گرفت، برای رستگاری و نجات اخروی اصل ولایت و عزاداری لازم است.
از جمله اسباب نشر غلو در مراسم مذهبی کراچی شهرت طلبی، جهالت و نادانی، برنامه دشمنان بیرونی برای متهم کردن شیعه، دنیا طلبی و پیروی از خواهشات نفسانی افراد این قبیل می باشد.
و تاثیر و پیامدهای غلو در مراسم مذهبی شهر کراچی تخریب چهره امامان و اصحاب آنان و آلوده کردن قیام های معاصر شیعه و هدر دادن نیروهای شیعه و تخریب روحیه دینداری می باشد.
و راه کارهای بیرون رفت از این پدیده ضرورت تحقیق احادیث غیر فقهی و احیاء علم رجال و تاریخ در مراکز علمی شیعه و روی آوردن به روش پژوهش و ایفای نقش عالمان و ضرورت پایگاه فعال برای مراسم مذهبی است.
بعضی از پیشتنهادات تحقیق حاضر این می باشند:
1.تحقیق و بررسی اختلافات علمی در باره غلو؛ اگرچه در مفهوم شناسی غلو به طور مختصر به بیان مفهوم غلو پرداخته ایم ولی به خاطر محدویت تحقیق بیان تفصیلی میسر نشده است. پیشنهاد این است که به طور علمی اختلافات در باره مفهوم و معنای غلو بررسی شود و یک مفهوم و معنای معتبر بیان شود. بسیاری از اختلافات در باره غلو به خاطر همین بوده است که هر دو طرف عالمان درجه اول قرار دارند مانند اینکه در زمان قدیم بعضی از موارد را شیخ صدوق غلو قرار می داد و شیخ مفید انکار آن را تقصیر خوانده است. نیز در زمان معاصر بعضی مظهر اسماء خداوند بودن را غلو می شمارند و دیگران آن را عین حقیقت می دانند.
2.تحقیق جامع در باره مبانی فلسفی و کلامی و نیز تصوف و عرفان؛ چون در باره این علوم اختلاف شدیدی وجود دارد و یک گروه آن را قبول دارد و دیگری آن را انکار می کند لازم است که به طور مستقل مربوط به غلو مبانی این علوم بررسی شود و ثمرات آن را بیان کنند تا زمینه غلو بسته شود. ممکن است غالیان اصطلاحات این علوم را بررسی اهداف خود استفاده می کنند و معانی این مطالبی که غالیان برای تایید خود بیان می کنند باهم تفاوت اساسی داشته باشند.
3. تحقیق جامع در باره احادیث غیر فقهی؛ همانطوریکه در باره راه کار برای سد باب غلو بیان شد که احادیث غیر فقهی شیعه امامیه مورد بررسی قرار گیرد. اینجا برای تاکید مطلب بیان می کنیم که احادیث غیر فقهی شیعه در میان عوام و خواص شیعه بدون تحقیق ترجمه و نشر می شود. گاهی منابع غیر معتبر با تاییدات بعضی از عالمان در میان شیعیان رواج داده می شود در مقابل هیچ تحقیقی در باره اعتبار آنها وجود ندارد که مردم به آن رجوع کنند. این کار به سلیقه افراد تعلق گرفته و اختلافات زیادی را به وجود آورده است.
4.معرفی علمی از منابع معارف تشیع؛ یکی از کارهای علمی و پژوهشی که تا حال تشنه تحقیق مانده است معرفی علمی از منابع اصلی تشیع است. مانند کتب اربعه و دیگر منابع، بیشتر این کتابها از طرف اخباریان بدون تحقیق نشر داده می شود و کتابهای مانند الذریعه الی تصانیف الشیعه هم بیشتر به توصیف نسخه ها پرداخته است و بیشتر در موارد فهرست آثار تشیع را آماده کرده است. اگر می خواهیم در باره منابع معارف تشیع مطالب پژوهشی را بدست بیاوریم در این زمینه اختلاف زیادی را می بینم پس لازم است که تحقیقاتی در این زمینه در دسترس باشد که ارزش علمی مصادر را بیان کند.
5.جمع آوری مصادر شیخیه و غالیان کراچی و نقد و بررسی تک تک آنها؛ در شهر کراچی آثار زیاد در زمینه نشر عقائد شیخیه و غالیه به شکلهای گوناگون نشر شده است. به مرور زمان این آثار از میزاث علمی شیعه امامیه شمرده می شود همان طوری که الآن هم در اجتماعات مذهبی و کتب خانه ها شیعه و شبکه اجتماعی شیعه آن کتاب ها نشر داده شده است. احاد ملت تشیع بیشتر به همین کتاب ها دسترسی دارند. حقیقت این است که این گروه با درک بیشتر و با استفاده از امکانات خوب کتابهای ادبی و مذهبی زیادی را چاپ کرده اند در مقابل کتاب های عالمان به خاطر مشکلات زیاد چاپ نشده یا تجدید چاپ نمی شود. پس اول آثار این گروه جمع آوری شده و مورد بررسی قرار گیرد و ثانیا توجه به احیاء آثار عالمان معتبر شیعه مفید خواهد بود.
6.آماده سازی موسوعه علمی در باره غالیان؛ در باره غالیان میراث علمی زیادی به جای مانده است. اگر آن آثار علمی و پژوهشی به صورت علمی و پژوهشی یک جا جمع شود. با معیارات پژوهشی همراه باشد خدمت بزرگ در عقائد و معارف شیعه امامیه خواهد بود و مصدر خوبی برای پژوهش گران در باره غلو می باشد.
7.تاریخ معاصر شیعیان کراچی؛ شهر کراچی جمعیت زیادی از شیعیان و فعالیت های علمی و فرهنگی آنان را در خودش جا داده است. اگر تاریخ معاصر شیعیان شهر کراچی نوشته شود منبعی مفید در زمینه تحقیق و پژوهش خواهد بود.
