چکیده
سال دهم هجری بعد از بازگشت پیامبر (صلی الله علیه و آله) از حجه الوداع در منطقه ای بین مکه و مدینه به نام غدیر خم پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره ای امام علی (علیه السلام) جمله ای «من کنت مولاه فعلی مولاه» را بیان می کند.
این حدیث به نام حدیث غدیر مشهور می شود و از مستندات معتبر شیعیان در اثبات حقانیت جانشینی بلافصل امام علی(علیه السلام) بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) می باشد که توسط شماری از اهل سنت به طریق مختلفی مورد بررسی قرار می گیرد و گاهی تفسیری از آن ارائه می شود که مستلزم عدم نصب جانشینی آن حضرت می باشد.
در منابع اهل سنت در قرن های نخستین فقط به نقل احادیث مربوط به غدیر اکفا می شود؛ اما در قرن های بعد به خصوص قرن های متأخر علاوه بر نقل حدیث ذیل آن استدلال هایی آورده می شود که به واسطه آن استدلال ها، خلافت علی (علیه السلام) مورد مناقشه واقع می گردد. آنها با ایجاد شبهات درون متنی و برون متنی سعی می کنند جریان غدیر را از مسأله ای امامت دور سازند و در قرن های متأخر نیز کمتر حدیث غدیر را در منابع خود ذکر می کنند.
جریان غدیر در منابع شیعه در قرن های نخستین غالبا فقط نقل می گردد،؛ اما در قرن های بعدی به خصوص قرن های متأخر علاوه بر نقل حدیث، ذیل آن استدلال هایی می آورند که به واسطه ای آن استدلال ها خلافت علی (علیه السلام) را ثابت می کنند. علمای شیعه معمولا در ذیل این حدیث سعی می کنند شبهات ایجاد شده توسط اهل سنت را با منابع خود آنان پاسخ دهند. امام علی (علیه السلام) قبل از حجه الوداع به دستور پیامبر (ص) برای مأموریتی به یمن سفر می کند.
برخی از اهل سنت سعی کرده اند این دو جریان را بهم ارتباط دهند و به واسطه این ارتباط در ابتدا وجود امام را در غدیر نفی می کنند و در مرحله ی بعد سبب ایجاد غدیر را شکایاتی می دانند که از امام علی (علیه السلام) در این سفر شده است. با بررسی این جریان در منابع مختلف فهمیده می شود که این عده از اهل سنت بین این دو جریان خلط کرده اند؛ زیرا اولا امام علی (علیه السلام) در مراسم حج شرکت می کند و در غدیر نیز حضور داشته است و ثانیا شکایت از علی (علیه السلام) هیچ ارتباطی با جریان غدیر ندارد. عده ای دیگر از اهل سنت سکوت امام در جریان خلافت را دلیل براین گرفته اند که غدیر دال بر خلافت نبوده است، در حالی که عدم قیام علی (علیه السلام) در آن برهه ی زمانی به خاطر نداشتن یار و حفظ وحدت مسلمانان بود.
