چکیده
سیره‌نگاری به عنوان یکی از ماندگارترین و الهام‌بخش‌ترین میراث مکتوب در فرهنگ و تمدن اسلامی است که داده‌ها و نتایج حاصله از آن به عنوان یکی از دو آموزه اصیل در تمدن اسلامی کاربرد بنیادی و فراوانی داشته و مبنای رفتار و سلوک مسلمانان قرار گرفته است. با وجود جایگاه مهم سیره‌نگاری، بسیاری از زوایای آن همچون رویکردها، گونه‌ها و بینش‌ها برای سیره‌پژوهان ناشناخته است.
در این نوشته سیره‌نگاری امامیه که بنا به مبانی کلامی و تاریخی خاص خود مسیری جدا از سیره‌نگاری عامه مسلمانان، سیره پیامبر(صلی الله علیه و آله) را در وحدت ولائی و تاریخی با سیره اهل بیت(علیهم السلام) دیده از دو جنبه گونه‌ها و بینش‌ها تا پایان قرن هفتم هجری به روش تحلیلی مورد بررسی قرارگرفته است.
حاصل پژوهش اینکه گونه‌ها بنا به دو معیار یکی شَکلی ذیل تک‌نگاری و جامع‌نگاری و دیگری روشی ذیل روایی، ترکیبی و تحلیلی تقسیم و به دست بررسی سپرده شد؛ در بررسی بینش‌ها هم سه بینش کلامی، تاریخی و تربیتی رصد شد هر چند که هم‌پوشانی‌هایی بین آنها وجود دارد. در بین این بینش‌ها، بینش تربیتی که کاربردی‌تر به نظر می‌رسد کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
درعین حال پیش‌فرض‌های کلامی، فقدان روش درایی و زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بیشترین تأثیر را بر بینش سیره‌نگاری امامیه داشته است. جز این نباید انگیزه‌ها و موقعیت فردی سیره‌نگاران را از نظر دور داشت.
غلبه روش روایی بدون درایت، کمبود نگاه تاریخی، فقدان تعامل و تضارب فکری در سیره‌نگاری، غلبه نگاه شخص محوری بر نگاه موضوع محوری، ثواب‌جویی و قصد تقرب به خداوند بواسطه نگارش سیره معصومان(ع) و تقلید و تکرار از مهمترین زمینه‌ها و عوامل تاثیرگذار بر و در گونه‌های سیره‌نگاری امامیه بوده است.
واژگان کلیدی: انقلاب، محققان نجف، اشغال، آزادی سیاسی، انقلاب 1920
