عنوان پایان نامه : تحلیل و بررسی صلح امام حسن(ع)
نگارنده : محمد مهدی مصدق
مرکز عالی: مرکز تربیت مدرس حوزه علمیه قم
رشته : تاریخ اسلام / مقطع : کارشناسی ارشد
استاد یا اساتید راهنما : دکتر سید جعفر شهیدی
استاد یا اساتید مشاور: دکتر صادق آیینه وند
تاریخ دفاع :1373
چکیده :
پایان نامه تحلیل و بررسی صلح امام حسن ع، با بیان خصوصیات واقعه ی صلح امام حسن ع تلاش کرده تا آن را به صورت مستدل ترسیم نماید. پایان نامه حاضر در چهار بخش و شانزده فصل تدوین شده است. در بخش اول که شامل سه فصل می باشد ابتدا در فصل اول آن سیری کوتاه در زندگی امام حسن ع از تولد تا شهادت حضرت شده است و به القاب، تعداد فرزندان، مدت خلافت و عمر شهادت ایشان اشاره شده است.
فصل دوم بخش به بررسی شخصیت امام حسن ع پرداخته است و آن را در چهار دوره ی پیامبر ص، عهد خلیفتین، عهد عثمان و دوران پدر بزرگوارش امام علی ع بررسی کرده است. در فصل سوم بخش اول ، افکار ، کردار حضرت مورد بررسی قرار گرفته است. این فصل تلاش دارد که با بیان خصوصیات فکری و انحرا فی خاندان ابوسفیان، این نکته را روشن کند که نبرد امام با معاویه ریشه در خصومت دیرینه آل سفیان با خاندان نبوت دارد.
بخش دوم کتاب به مسأله صلح در مکتب اسلام پرداخته است. و در فصل اول آن، جنگ و صلح از دیدگاه فقه اسلامی به بررسی گرفته شده است. در این راستا به مسأله جهاد و اقسام آن و تعریف صلح نیز اشاره شده است.
بخش سوم کتاب، به مسأله رویارویی امام با معاوبه پرداخت است. درفصل اول به بیعت با امام، خطبه های حضرت، مکاتبات امام با معاویه اشاره شده و در آخر تحلیلی پیرامون نامه های امام به معاویه آورده شده است. بر اساس این تحلیل نامه های امام دارای استدلال صحیح و محکم بوده که بر حق مفروض ایشان تأکید دارد و نامه های معاویه غالبا به جای آن که به ماهیت موضوع توجه شود به حواشی پرداخته است. فصل دوم این بخش به بررسی اندیشه و افکار بیعت کنندگان با امام حسن ع پرداخته است که شامل گروه های اموی، خوارج، شکاکان، الحمراء یا گندمگونان، آزمندان، پیروان روسای قبایل و اصحاب خاص حضرت می شوند. ترکیبی که به ظاهر متحد ولی سیرت متضاد و گوناگونی دارد. فصل سوم به مسأله جنگ حضرت با معاویه اشاره دارد. در این فصل به خطبه های حضرت جهت تشویق مردم به جهاد، داستان جمع اوری لشکر، جریان تعیین فرمانده سپاه امام و معامله عبیداله بن عباس با معاویه و شایعه پراکنی های سپاه شام بین سپاهیان امام پرداخته شده است. فصل چهارم این بخش به تعداد لشکریان امام حسن ع پرداخته است و هفت نقل را از هفت متن تاریخی نظیر نهج البلاغه ابن ابی الحدید، بحارالانوار، کامل التواریخ، الامامه والسیاسه و تاریخ یعقوبی را در این مورد اورده است. در آخر به بررسی و تحلیل این نقل ها پرداخته شده است.
در بخش چهارم تحقیق، به ریشه های تاریخی، سیاسی واجتماعی صلح امام حسن ع توجه شده است. در فصل اول این بخش، به تقابل دیرینه ی عراق و شام و تعصبات قومی و قبیله ای میان این دو اشاره شده است. فصل دوم بخش، موقعیت سیاسی اجتماعی کوفه را قبل از صلح بررسی کرده است و به مهاجرنشینی، موجبات هجرتها به این شهر و آغاز جبهه بندی ها و ایجاد احزاب اشاره شده است. فصل سوم بخش مروری بر دوران سی ساله پس از رحلت رسول اکرم ص دارد. نویسنده معتقد است که عوامل صلحی امام حسن مجتبی ع در این دوران سی ساله نهفته است. منطق سقیفه، روش عمر در تقسیم بیت المال، شورای شش نفره، حوادث دوران عثمان و امام علی ع در این فصل مطرح شده اند.
در بخش پنجم با عنوان سیمای صلح در پنج فصل ماجرای صلح از دیدگاه برخی مورخین نظیر یعقوبی، طبری، ابن اثیر و . . . و عوامل و انگیزه های صلح، مقایسه شرایط عصر امام حسن و عصر امام حسین ع، بررسی مواد صلحنامه و سرنوشت صلح و آثار صلح مطرح گردیده است.
در پایان هم منابع ومأخد تحقیق شامل 72 عنوان ذکر شده است.
کلید واژه ها:ا مام حسن – صلح
