دومین نشست علمی گروه تاریخ و سیره دانشگاه مجازی المصطفی، با موضوع «پیامبر(ص) و مدیریت حل تنش های جامعه مدینه»، صبح روز پنج شنبه 30 بهمن 93 در سالن کنفرانس این دانشگاه برگزار شد. به گزارش مرکز خبر و اطلاع رسانی جامعةالمصطفی، در این نشست علمی، «آقای دکتر حسین قاضی خانی»، استاد جامعه المصطفی در رشته تاریخ اسلام و تشیع، به عنوان سخنران اصلی، جامعه انسانی را ناگزیر از بروز اختلاف و تنش خواند و ابراز داشت: نزاع و اختلاف موجود در جامعه، اندیشمندان علم مدیریت را واداشته است تا به موضوع مدیریت تعارض بپردازند. البته مباحث اندیشمندان غربی بیشتر شامل مدیریت تنش در سازمان بوده و کمتر به این موضوع در جامعه پرداخته شده است.
وی افزود: تلاش ما این است که با الگوگیری از حکومت پیامبر(ص) به عنوان اولین رهبر معصوم جامعه اسلامی، الگویی برای مدیریت تعارض در جامعه را ارائه نماییم. در این راه تلاش می کنیم جدا از چهارچوب هایی که اندیشمندان غربی برای مدیریت تنش ارائه می نمایند، با مطالعه سیره پیامبر(ص)، الگویی کامل از روش های مدیریت حل تنش که برای مدیران یک جامعه اسلامی کارگشا باشد را ترسیم کنیم.
دکتر قاضی خانی، در این بخش از سخنان خود، بسترهای بروز تنش در اجتماع را با نگاه بر جامعه مدینه در عصر پیامبر(ص) مورد بررسی قرار داد و خاطرنشان ساخت: تعارض در جامعه را می توان در دو بستر ساختاری و انسانی ارزیابی نمود. نظام قبیله ای جامعه مدینه و جزیرة العرب، یکی از بسترهای ساختاری بروز تنش در آن زمان به شمار می آمد.
وی، مهاجرت را دومین بستر ایجاد تنش در مدینه خواند و گفت: مهاجرت ساختار یک جامعه را با مشکلاتی از جمله کمبود منابع مالی، مشکل سکونت و… مواجه می سازد. تنوع قومی و مذهبی نیز یکی دیگر از بسترهای تنش در جامعه مدینه به شمار می آمد.
سخنران نشست، وجود گروه های مخفی مخالف، تغییر و نوآوری، تفاوت در شخصیت افراد و کینه ها و موضوعات حل نشده گذشته را از دیگر بسترهای ایجاد اختلاف و تنش در جامعه مدینه برشمرد و یادآور شد: شاید مدیر یک سازمان بتواند با گزینش اولیه و یا اخراج افراد، با بسیاری از این تنش ها در سطح آن سازمان مقابله نماید؛ اما حذف افراد از یک جامعه به سادگی امکان پذیر نیست.
استاد جامعةالمصطفی، در ادامه، به بیان نحوه مدیریت پیامبر(ص) در حل تنش های جامعه مدینه پرداخت و بیان داشت: نحوه مواجهه پیامبر(ص) با این مسائل با دو روش پیشگیرانه و مقابله بود؛ به این صورت که اگر در جایی نزاع پیش نیامده بود اما پتانسیل آن وجود داشت، از روش های پیشگیرانه و در صورت بروز درگیری به مقابله با آن برمی خواست.
وی اخذ پیمان تبعیت و پشتیبانی از مردم مدینه پیش از مهاجرت را یکی از روش های پیشگیرانه پیامبر(ص) برشمرد و اظهار داشت: مفاد این عهدنامه نشان دهنده مسائلی است که پیامبر(ص) نسبت به آنها حساسیت داشتند. همچنین پیامبر(ص) پس از ورود به مدینه، با عقد معاهده هایی میان قبائل اوس و خزرج و مسلمانان و یهودیان مدینه، موجبات انسجام بخشی به جامعه مدینه را فراهم آورد.
دکتر قاضی خانی افزود: پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) با تاکید بر امت واحده، ظلم ستیزی، توجه به اقلیت های مذهبی، باقی گذاشتن آداب و رسوم غیرمتعارض با اسلام، تغییر در نگرش جامعه از تعصبات قبیله ای به امت اسلامی، ایجاد پیمان برادری، پرهیز از اقدامات تفرقه برانگیز، ایجاد سهولت دسترسی مردم به مسئولان، پاسخگویی به مردم، حساسیت و احساس مسئولیت نسبت به اقدامات زیردستان و رصد جریان های واگرا، تا حد زیادی از ایجاد اختلاف در جامعه مدینه پیشگیری می نمودند.
وی در ادامه به اقدامات پیشگیرانه پیامبر(ص) برای جلوگیری از تبدیل شدن اختلاف به درگیری اشاره نمود و گفت: ممنوع نمودن تحریک دیگران، توجه به نقش خواص و شفاف سازی مسائل، از اقدامات پیامبر(ص) در این زمینه بود. برای نمونه، پیامبر(ص) در جریان حفر خندق که مسلمانان در شرایط سختی به سر می بردند، سربازان را از شوخی های نابجا که ممکن بود موجب درگیری میان سپاه اسلام گردد، منع فرمود. یا در غزوه تبوک، پیامبر(ص) فرمان داد سه نفر از خواص مدینه که بدون دلیل موجه از فرمان جهاد سر باز زده بودند، مورد تحریم شدید جامعه قرار گیرند. برگزاری جلسه شفاف سازی نحوه تقسیم غنائم غزوه حنین توسط پیامبر برای افراد معترض را نیز می توان نمونه دیگری از این اقدامات برشمرد.
استاد رشته تاریخ اسلام و تشیع جامعةالمصطفی، در پایان، بخشش و مدارا، شور آفرینی و یادآوری گذشته و آشتی دادن میان نزاع کنندگان را از روش های مسالمت آمیز پیامبر(ص) برای مقابله با نزاع های درگرفته در مدینه برشمرد و یادآور شد: در مواردی که امکان برخورد مسالمت آمیز برای حل این درگیری ها وجود نداشت، پیامبر(ص) از ابزارهایی همچون تحریم، تبعید، تهدید، افشاگری و در نهایت جنگ استفاده می نمود.
گفتنی است در پایان این نشست علمی، «حجت الاسلام حسین زاده»، مدیر گروه تاریخ و سیره دانشگاه مجازی المصطفی، ضمن تشکر از حاضران در این نشست و افرادی که به صورت آن لاین در این سمینار شرکت نموده بودند، اظهار داشت: امروز مسائل و شبهات بسیاری در جامعه وجود دارد که تنها تاریخ می تواند با تحلیل خود پاسخگوی آن ها باشد؛ اما با این وجود، هنوز در حوزه علمیه نگاه مناسبی به تاریخ و اهمیت این رشته وجود ندارد.
وی با اشاره به اهمیت برگزاری این گونه از نشست های علمی، یادآور شد: الگویی که پیامبر(ص) و ائمه(علیهم السلام) در مدیریت و مواجهه با تنش های جامعه داشتند، می تواند بسیاری از تنش ها و درگیری هایی را که امروز جهان اسلام با آن مواجه است را مرتفع نماید.
/پایان/
