به گزارش ایکنا، نشست «تشیع در گستره فرهنگ، هنر و تمدن ایران» امروز چهارشنبه ۴ بهمن‌ماه، از سوی بنیاد ایرانشناسی و بنیاد بین‌المللی غدیر برگزار شد.
محمدحسین رجبی دوانی؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اسلام، در این نشست با موضوع «بررسی اقبال بی‌بدیل به تشیع در ایران» به سخنرانی پرداخت که در ادامه گزیده صحبت‌های وی را می‌خوانید:
جای افتخار و غرور است که ایرانیان در بین همه اقوام مسلمان، بیشترین سرعت پذیرش اسلام و مخصوصا مکتب اهل بیت(ع) را به خود اختصاص دادند و خدماتی که ایرانیان به اسلام کردند جای هیچ تردیدی ندارد و حتی غیرایرانیان از جمله ابن خلدون که به عنوان پدر علم جامعه‌شناسی شناخته می‌شود بر این نکته تأکید کرده و می‌گوید کاری که ایرانیان برای اسلام انجام دادند را هیچ کسی انجام نداده است.
محبت ایرانیان به اهل بیت(ع)
نکته مهم این است که ایران، از مدینه دور بوده است در حالی‌که عرب‌ها به مدینه و حتی کوفه که پایگاه شیعه بوده نزدیک‌تر بوده‌اند. حال سؤال این است که چرا شیعه در شمال آفریقا یا خود مدینه رشد نکرد که اکثر ائمه(ع) در آنجا زاده شده‌اند اما در ایران، مردم پیرو مذهب اهل بیت(ع) شدند؟ بنده برخی از علل و عوامل را در جواب این سؤال احصا کرده‌ام که به آنها اشاره می‌کنم؛ اولین مورد، این است که ایرانیان، حفظ حرمت رسول خدا(ص) را در محبت به اهل بیت(ع) نشان داده‌اند. در جامعه عربی، خود پیغمبر(ص) را بسیار ستایش می‌کردند اما احترام و محبتی که باید نسبت به اهل بیت(ع) داشته باشند را شاهد نیستیم و حتی اگر حکامی علیه نوادگان پیغمبر(ص) اقدامی می‌کردند، آنها واکنشی نشان نمی‌دادند اما ایرانیان، حرمت خاندان پیامبر(ص) را به منزله حرمت خود پیامبر(ص) می‌دانستد و این رویه، حتی در زمانی‌که مردم ایران پیرو مذهب اهل سنت بودند وجود داشته است.
دومین عاملی که باعث اقبال ایرانیان به تشیع و محبت اهل بیت(ع) شد ستم دیدن مشترک اهل بیت(ع) و ایرانیان از خلفای ظالم اموی و عباسی است چراکه بر خلاف تعالیم دین اسلام، از دوران بعد از رحلت پیامبر(ص) شاهد تبعیض‌های گسترده‌ای علیه مسلمانان غیرعرب مخصوصاً ایرانیان هستیم و موالی، اصطلاحی تحقیرآمیز برای مسلمانان غیرعرب است اما از بس کثرت ایرانیان مسلمان زیاد بوده، موالی تقریباً با ایرانیانِ مسلمان یکسان انگاشته شده است. منظور از موالی کسانی هستند که فی نفسه استقلال و شخصیت ندارند و اعراب معتقد بودند ما بر آنها منت گذاشته و به واسطه اسلام، آنها را عزت دادیم.
برکات حضور امام رضا(ع) در ایران
در واقع این افراد شهروند درجه دوم هستند و حق ازدواج با دختر عرب را نداشته و از حقوق کمتری نیز نسبت به عرب برخوردارند. این در حالی است که ایرانیان دارای تمدن دیرینه‌ای بودند و متوجه این مظالم شدند و جالب است که این ظلم‌ها را به پای اسلام نگذاشتند. ایرانیان مشاهده کردند که اهل بیت(ع) هم تحت ظلم و ستم هستند بنابراین با آنها احساس همدردی کرده و حتی به نوادگان اهل بیت(ع)، پناه می‌دادند. به همین علت است که این‌همه امامزاده در کشور ما وجود دارد ولی در عراق و مدینه این سطح از امامزاده را شاهد نیستیم. در واقع نوادگان اهل بیت(ع) می‌دانستند که ایرانیان پشت و پناه آنها هستند و برای حفظ‌شان هر کاری می‌کنند.
عامل سوم، برکات حضور امام رضا(ع) در ایران است. مأمون با آوردن امام رضا(ع) به ایران می‌خواست ارتباطات امام با بدنه جامعه را قطع کرده و جلوی قیام علویان را بگیرد اما ناخواسته باعث معرفی بیشتر امام در کشور ایران و افزایش ارادت ایرانیان به اهل بیت(ع) شد. ظهور و قدرت یافتن دولت شیعی آل بویه در بخش اعظمی از ایران امروز و فرهنگ غنی و فهم بالایی که در تمدن ایرانیان و مردم این کشور از دیرباز وجود داشته و آنان را به حقیقت رهنمون کرده است، از دیگر عوامل اقبال به تشیع در ایران هستند.
بی‌توجهی محققان به حوزه علمیه اهواز
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا هدایت‌پناه؛ پژوهشگر فقه و اصول در این نشست با موضوع «حوزه علمیه کهن اهواز؛ حوزه فراموش شده شیعه» به سخنرانی پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
حوزه علمیه کهن اهواز از جمله حوزه‌هایی است که در کارهای علمی، توجهی به آن صورت نگرفته است از جمله در کاری با عنوان «مدارس کلامی شیعه» که توسط حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی انجام شده خبری از حوزه علمیه اهواز نیست. در دایره المعارف بزرگ اسلامی و بسیاری از تحقیقات دیگر نیز توجهی به این موضوع نشده است. حتی برخی به انکار این مسئله می‌پردازند و می‌‌گویند ما اساساً چیزی در این مورد نشنیده‌ایم اما بنده بارها گفته‌ام در این مورد مدارک لازم وجود دارد و رفرنس‌های آن را هم ارائه داده‌ام.
بنده از سال ۱۳۹۰ در ارتباط با حوزه علمیه اهواز پژوهش و سخنرانی می‌کنم و بارها گفته‌ام از این مسئله به شکل عجیبی غفلت شده است و با جرأت می‌گویم این حوزه، یکی از کهن‌ترین حوزه‌های علمیه تشیع در ایران است و حتی می‌توانم بگویم که همزمان با حوزه علمیه قم تأسیس شده است. لازم است به فرمایش مقام معظم رهبری اشاره کنم که دیدی نافذ دارند و می‌فرمایند ملت ایران، مکتب اهل بیت(ع) را از دو جا گرفته است که یکی اهواز در ایران و دیگری جبل عامل در لبنان است. این سخنان نشانه مطالعه بسیار بالای رهبر معظم انقلاب است لذا از پشتوانه علمی زیادی برخوردار است.
تألیفات حوزه علمیه خوزستان
تاریخ حوزه علمیه خوزستان به سه بخش شامل از نیمه قرن دوم یعنی از دوره امام صادق(ع) تا قرن پنجم، دوره دوم از زمان مشعشعیان تا زمان صفویه و دوره سوم نیز بعد از صفویه تا زمان پهلوی اول است. حوزه‌ای که با عنوان حوزه اهواز می‌شناسیم نمود علمی بارزی داشته است. لازم است به فاکتورهای یک مدرسه علمیه هم اشاره کنم. از جمله این فاکتورها، حضور معصومین یا شاگردان آنهاست. اگر معصومی در یکی از این حوزه‌ها حضور پیدا کند طبیعی است که افراد زیادی در آنجا حضور پیدا خواهند کرد. فاکتور دوم، تعداد راویان در یک منطقه و اشتغال آنها به حدیث است. خصلت سوم، تدوین کتاب و تألیفات بزرگ است. فاکتور مهم دیگر درباره یک مدرسه علمیه این است که مورد توجه علما باشد.
هشت خوزستانی از زمان امام کاظم(ع) تا امام رضا(ع) وجود دارند که از راویان بزرگ حدیث بوده و در این منطقه هم حضور داشته‌اند. آل مهزیار، از جمله خاندان علمی بزرگ در خوزستان هستند و با این حوزه در ارتباط بوده‌اند. نکته دیگر اینکه تمامی افرادی که بیان شد، اشتغال به حدیث داشته‌اند. از جمله اینکه مُسنَدِ برادران حماد اهوازی، بالغ بر پنج هزار حدیث و مُسنَد آل مهزیار، ششصد و پنجاه روایت را شامل می‌شود.
در زمینه تألیفات این حوزه هم باید گفت که تألیفات حوزه علمیه خورستان، بالغ بر یکصد و پنجاه کتاب است. از سوی دیگر اولین بار که مجامع حدیثی ما شکل گرفت توسط برادران حماد اهوازی بود لذا این حوزه، تا حد بسیار زیادی در علوم شیعه مؤثر بوده است و کتاب‌های ارزشمندی به رشته تحریر در آورده است.
