به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، علیرضا کمری، نویسنده و پژوهشگر تاریخ و ادبیات جنگ یکشنبه ۲۰ آبان ۱۴۰۳ در مراسم رونمایی از کتاب «یادداشت‌های بی‌تاریخ» هدایت‌الله بهبودی که در کافه کتاب سمیه حوزه هنری برگزار شد، گفت: چند اشاره کوتاه به این کتابکِ ارزنده کم‌حجمِ کم‌برگِ پربار دارم. تاریخ بدون در نظر گرفتن واژه آن، برشی از زمان معنا می‌دهد. معنای دیگر تاریخ، رخداد یا رویداد است مانند رخداد انقلاب اسلامی یا انقلاب مشروطه. معنای سوم تاریخ، روایت رخداده و گزارش رخداده است که تبدیل به متن می‌شود. علم تاریخ و فلسفه تاریخ که اگر بخواهیم در مورد اینها توضیح بدهیم، مفصل است.
کمری بیان کرد: عنوان کتاب «یادداشت‌های بی‌تاریخ» تامل‌برانگیز است. البته یکی از هنرهای هدایت‌الله بهبودی انتخاب نام دقیق است. در این کتاب بحث‌ها زمان‌مند نیستند، چون عقلانی هستند. ورود به فلسفه تاریخ مستلزم مقدمه و مقدماتی است که من از آن به نام تاریخ فهمی یاد می‌کنم. فهم تاریخ برای ما به آسانی ممکن نیست. فهم تاریخ مستلزم سه خصلت است که آموختنی نیستند.
وی گفت: نخست عقل که کلمه گرانسنگی است و از غوامض بحث‌های فرهنگی است. دوم، بردباری یا تامل است، کسی می‌تواند به فهم تاریخ برسد که بردباری داشته باشد، تاریخ معرکه‌آراء است. ضمن اینکه تاریخ جای توجیه نیست، در تاریخ محابا نیست. اگر مورخ نسبت به وقایع‌نگاری تامل نداشته باشد، کارش به تکفیر می‌رسد. تکفیر موضع تاریخ نیست ولی موضوع تاریخ می‌تواند باشد. ویژگی سوم، آزادگی است. کسی که آزادگی ندارد، به فهم تاریخ نمی‌رسد.
عنوان کتاب تامل‌برانگیز است/ چگونه نگاه کردن به تاریخ را از باستانی‌پاریزی و اتحادیه آموختم
کمری در ادامه افزود: مورخان بسیاری در تاریخ‌نگاری سنتی، مدرن و پسامدرن داشتیم که خیلی کم اتفاق افتاده در این سیر تاریخ‌نویسی‌ها به فهم تاریخ رسیده باشند. هدایت‌الله بهبودی در این کتابک قسمتی از فهم تاریخی خود را ارائه کرده است که این کار کمی نیست. ظاهر کتاب «یادداشت‌های بی‌تاریخ» کوچک است اما دارای فهم بزرگی است. برای اینکه به فهم این اثر دست پیدا کنیم، باید سازه‌متن‌واری شود و در ورای این پیکره و سازه، دلالت و مندرجات دیده شود.
وی بیان کرد: در کتاب «یادداشت‌های بی‌تاریخ» ۳۵ قطعه آورده شده است که می‌تواند تفالی خوانده شود و لزوماً پشت سر هم نوشته نشده است و هر یک معنای مستقلی دارد و از نظر معنایی پیوسته نیستند. این کتاب از این حیث به آثار زریاب خویی شباهت دارد و به این ترتیب حتی دستورنامه نیست. به گونه‌ای می‌توان گفت؛ دریافت‌ها، تاملات و اشاراتی که در کوتاه‌نوشت‌ها امکان ثبت و ضبط پیدا کرده در این کتاب آمده است. ایجاز در این قطعات رعایت شده است که مخل نیست.
کمری در ادامه گفت: سخن بالا و والا لزوماً مطول نیست، مانند جملات قصار حضرت امیرالمومنین. در این کتاب ما به گزاره‌هایی برمی‌خوریم که تحت عنوان جمله‌های قصار از آن یاد می‌کنیم. اگر قرار باشد که دو نوع نثر انتخاب شود که برازنده، نشان‌دهنده و معرف این عصر باشد، یقیناً نوشته‌های هدایت‌الله بهبودی یکی از این چند گونه زبانی است. هر قطعه چند نکته و درنگانه دارد. ستون تاریخ حرف سیاست است. این روزها تاریخ فرهنگی بسیار مطرح است. اگر رکن سیاست را از تاریخ نادیده بگیریم، فرو می‌ریزد. مورخ ضمن چگونگی باید به چرایی نیز پاسخ بدهد.
وی افزود: نکته دیگر اینکه در گذشته زمانی که مورخ شروع به نوشتن می‌کرد، از خلقت آدم تا زمان خویش را می‌نوشت، این روزها شرح و تفصیل یک موضوع خاص مورد توجه است. این کتاب از این حیث سرشار از نکته‌های مورد اعتناست. کتاب بسیار جدی‌تر از آن است که در ظاهر به نظر می‌رسد. کتاب «یادداشت‌های بی تاریخ» به جهت روان بودن و ساده بودن باید خوب دیده شود و نمی‌شود از آن سطری را حذف کرد. کتاب حاصل سال‌ها درنگ هدایت‌الله بهبودی است.
عنوان کتاب تامل‌برانگیز است/ چگونه نگاه کردن به تاریخ را از باستانی‌پاریزی و اتحادیه آموختم
خودم را گزارشگر تاریخ می‌دانم
همچنین هدایت‌الله بهبودی، مولف کتاب «یادداشت‌های بی تاریخ» در این آیین رونمایی گفت: من از سال ۱۳۶۵ به یک معنا با این رشته محشور شدم و قریب چهل سال است که با تاریخ عشق می‌کنم و گاهی هم تالیفی داشته‌ام. من خودم را گزارشگر تاریخ می‌دانم. در هر کاری اگر کسی چهل سال پایداری به خرج دهد، دانستنی‌هایی پیدا خواهد کرد.
وی افزود: چند سال که از تحصیلم گذشت، خودم را تحت تاثیر زرین‌کوب و سپس عبدالهادی حائری دیدم و به دلیل بینشی که به تاریخ دارم، احساس دین می‌کنم. این کتابچه هم خالی از این گرایش نیست. من از روی کتاب‌های دیگر دست به نگارش این جزوه نزدم. به یاد دارم روزی کتاب «سفر به قبله» را به نادر ابراهیمی دادم تا مطالعه کند، او رک بود و حرف‌ها را بی حاشیه می‌زد؛ گفت، ادای جلال آل احمد را درآوردی و مرا نواخت. این در حالی بود که من حتی «خسی در میقات» جلال آل احمد را نخوانده بودم که بخواهم از او تقلید کنم.
بهبودی بیان کرد: دانشگاه زمینه است و من خوشبختانه توانستم با شاگردی بزرگانی همچون باستانی‌پاریزی و منصوره اتحادیه چگونه نگاه کردن به تاریخ را بیاموزم. من مشق روزنامه‌نگاری کرده بودم، پس با تلفیق نگارش تاریخی نظر استادان را به خود جلب کردم و تشویق شدم. شناخت من از دانشگاه شروع شد اما با تاسیس ادبیات اسلامی عمق پیدا کرد و اکنون از مرز شناخت تا حدودی به مرز مهارت رسیده‌ام اما هنوز به مرز تخصص نرسیده‌ام. این کتاب محصول فهم من است که در این چهل سال از همسایگی من با تاریخ گذشته است.
عنوان کتاب تامل‌برانگیز است/ چگونه نگاه کردن به تاریخ را از باستانی‌پاریزی و اتحادیه آموختم
بهبودی سبک مخصوص به خود را دارد
همچنین محسن کاظمی، تاریخ‌پژوه در این نشست گفت: باید از این گزارش‌گری استفاده و آن را تمرین کنیم. هدایت‌الله بهبودی سبک مخصوص به خود را دارد و نمی‌شود آن را از کسی دیگر سراغ گرفت. هدایت‌الله بهبودی در جای درستی ایستاده است که محل رجوع افراد بزرگی بوده که در صید و رصد او تاثیر داشته است. هدایت‌الله بهبودی برای جامعه فرهنگی کارهای قابل تاملی انجام داده است و امیدواریم آثار او بیشتر شناخته شود.
نوشته‌های هدایت‌الله بهبودی تاثیرگذار است
محمد قبادی، تاریخ‌پژوه نیز در این نشست گفت: در گذشته جسته و گریخته اینها را خوانده بودم، یادداشت‌هایی است که در فصلنامه منتشر می‌شد. هدایت‌الله بهبودی هیچگاه به دنبال کلمه نمی‌گردد و این نشان می‌دهد که مفاهیم آنقدر در دستش هست که نیاز به این نداشته باشد به دنبال کلمه بگردد. نوشته‌های هدایت‌الله بهبودی تاثیرگذار است.
