صفویان در آستانه تبدیل شدن به قدرت سیاسی و در دوران شیخ حیدر صفوی طرفداران خود را به استعمال نوعی سرپوش سرخ رنگ دوازده ترک مشهور به تاج حیدری فراخواندند. از این رو مریدان این خاندان که اغلب از طوایف ترکمان مهاجر از آناطولی بودند، به واسطه استفاده از این نوع کلاه با نام قزلباش (سرخ سر) معروف گشتند.
بعدها همین طوایف قزلباش شاه اسماعیل صفوی را در راستای تشکیل دولت صفوی و رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع اثنی عشری یاری نمودند. قزلباشان در سرتاسر دوران صفوی به عنوان نیروهای اغلب نظامی و سیاسی، مهم و تأثیرگذار بودند. این تأثیر به قدری فراوان بود که برخی از پادشاهان صفوی صلاح کار خویش را در محدود نمودن ایشان و جایگزینی نیروهای نظامی با خاستگاه غلامی (قوللر)دیدند. کاهش قدرت قزلباشان موجب افول توان نظامی صفویان و از دست رفتن بخش قابل توجهی از نیروهای وفادار به این حکومت شد و این مسئله یکی از عوامل مؤثر در تنزل قدرت و سقوط صفویان در دراز مدت شناخته میشود. در طول دوران حکومت صفویان، نمایندگانی از طوایف قزلباش در عرصههایی جدید چون هنر و شعر رخ نمودند و توانمندیهای خویش را در این زمینه نشان دادند.
معاصر با حکومت صفویان در ایران، گروههای ترکمان مرید صفویه و معتقد به تشیع در سرتاسر امپراطوری عثمانی، علی الخصوص منطقه آناطولی، به سر میبردند. این گروهها نیز به واسطه همین تمایلات از سوی عثمانیها با عنوان قزلباش شناخته میشدند.
در بعد از سقوط صفویه نیز همچنان دو طایفه قزلباش افشار و قاجار اداره امور ایران را بر عهده گرفتند. از این رو در سرتاسر دوره مذکور از صفویه تا پایان قاجار سرزمین ایران با تمام خصوصیات ملی و مذهبیاش در ادبیات سیاسی دولت های همسایه با لفظ قزلباشیه شناخته شد.
با عنایت به اهمیت موضوع قزلباشان در شناخت تاریخ و فرهنگ ایران در قرون اخیر و همچنین جایگاه منطقه آذربایجان و شهر اردبیل در نزد این طوایف، دفتر توسعه فرهنگی آذربایجان، وابسته به دانشگاه محقق اردبیلی، در نظر دارد، همایش ملی قزلباشان در ایران و آناطولی را در محورهای ذیل برگزار نماید:
قزلباشان و هویت:
خاستگاه قومی طوایف قزلباش
اراضی سکونت طوایف قزلباش
سیر تطور مفهوم قزلباش
قزلباشان و تصوف
قزلباشان و تشیع
قزلباشان و اردبیل
مشاهیر قزلباش
قزلباشان و حکومت صفویه:
منابع صفوی و قزلباشان
نقش طوایف قزلباش در تأسیس حکومت ملی صفوی در ایران
نقش طوایف قزلباش در رسمیت مذهب تشیع اثنی عشریه در ایران
نقش طوایف قزلباش در نبردهای ایران صفوی با حکومتهای همجوار
قزلباشان و تاریخنگاری صفوی
قزلباشان و نگارگری صفوی
قزلباشان و شعر و ادبیات صفوی
قزلباشان و حکومت عثمانی:
منابع عثمانی و قزلباشان
گرایشهای ضد عثمانی قزلباشان
قزلباشان عثمانی و تقیه
خلفای صفوی و قزلباشان عثمانی
قزلباشان در بعد از سقوط حکومت صفویه:
قزلباشان و احیای حکومت صفوی
قزلباشان در حکومت افشار
قزلباشان در حکومت زند
قزلباشان در حکومت قاجار
مهلت ارسال چکیده: پایان شهریور 94
مهلت ارسال اصل مقاله: پایان آبان 94
زمان برگزاری همایش: آذر ماه 94
ایمیل همایش: qizilbash@ocda.ir
منبع: انجمن ایرانی تاریخ
