به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – طاهره مهری: اولین دورۀ کارگاه «بیهقی‌خوانی» چهارشنبه‌ها از ساعت ۱۸ تا ۱۹:۳۰ با تدریس دکتر محمد دهقانی، پژوهشگر و استاد ادبیات فارسی از چهارشنبه ۷ خرداد ۱۴۰۴ بر اساس کتاب «حدیث خداوندی و بندگی»، با رویکردی تحلیلی و تأویلی به شاهکار نثر فارسی، تاریخ بیهقی به‌صورت آنلاین (برخط) در پلتفرم گوگل میت برگزار خواهد شد. در این دوره، ضمن خوانش بخش‌هایی از متن، به بررسی لایه‌های معنایی و دیدگاه‌های فلسفی و تاریخی آن پرداخته خواهد شد. در پایان این دوره، شرکت‌کنندگان می‌توانند مدرک رسمی پایان دوره را از سوی «بنیاد زبان و فرهنگ» در استکهلم دریافت کنند. محمد دهقانی در این زمینه به خبرنگار ایبنا گفت: از فلسفه تاریخ در تاریخ بیهقی خبری نیست. اگر از منظر فلسفه تاریخ به تاریخ بیهقی بنگریم، می‌توانیم بگوییم که بیهقی برای خودش یک فلسفه تاریخی دارد، خیلی با تسامح وگرنه که در تاریخ بیهقی نه خبری از فلسفه است و نه خبری از فلسفه تاریخ، زیرا هنوز عصر این موضوعات نبوده است.
این مترجم و منتقد ادبی با اشاره به ره‌آورد تاریخ بیهقی برای رشته‌های علوم سیاسی و تاریخ افزود: اکنون تاریخ بیهقی را بیشتر دانشجویان رشته ادبیات فارسی می‌خوانند، این در حالی است که این اثر باید مورد توجه رشته‌های علوم سیاسی و تاریخ نیز قرار بگیرد.
دهقانی بیان کرد: در حدود ۱۱۰ تا ۱۱۵ سال پیش یعنی قبل از دوره مدرن که با مبحثی با عنوان ادبیات روبه‌رو نبودیم، همچنان که کلمه ادبیات از ترکی عثمانی وارد زبان فارسی شده و تعبیر مدرن و جدیدی است. برای اینکه این واژه را در مقابل literature به کار ببریم، از آن استفاده کردیم. قبلاً که چنین تقسیم‌بندی نداشتیم، البته ناگفته نماند که در شعر و تاریخ ادبیات خودمان شعر و نثر داشتیم که تاریخ بیهقی هم از مقوله نثر و البته تاریخ تلقی می‌شد، یعنی بیشتر اهمیت تاریخ بیهقی در تاریخ بود. اما در دوره مدرن تاریخ بیهقی متن ادبی تلقی شد و بیشتر ادبا و شعرا به تاریخ بیهقی توجه نشان دادند و بعد در دانشکده‌های ادبیات تدریس شد.
بیهقی نشان‌دهنده ایستایی فرهنگ ایرانی در سیاست
مولف کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» همچنین گفت: اهالی تاریخ و اهل رشته تاریخ عنایت چندانی به تاریخ بیهقی نداشتند و به عنوان یک متن ادبی در دوره مدرن خیلی اهمیت پیدا کرد و به خصوص در سی تا چهل سال اخیر اهمیت تاریخ بیهقی بیشتر شده است و مردم بیشتر به آن توجه می‌کنند.
محمد دهقانی افزود: دلیل توجه مردم در دوره کنونی به تاریخ بیهقی هم از شگفتی‌های تاریخ ماست. مردم این اثر را می‌خوانند و سعی می‌کنند که امروز خویش را در گذشته پیدا کنند. امروز این‌گونه فکر می‌کنیم که با تبیین و توصیف وقایع گذشته می‌توانیم اوضاع روزگار خود را تبیین کنیم و توضیح بدهیم که به نظر من این خیلی درست نیست.
این مترجم و منتقد ادبی بیان کرد: اما تاریخ بیهقی دست‌کم نشان‌دهندۀ یک چیز است و آن ایستایی فرهنگ ایرانی در حوزۀ سیاست، رفتارهای سیاسی، اخلاق سیاسی و حتی فلسفه سیاست است. زمانی که می‌سنجیم، می‌فهمیم که انگار فقط قدم‌ها عوض شده‌اند، بونصر مشکان به شکلی دیگر در جامعه ما حضور دارد، این است که برای مردم امروز تاریخ را جالب می‌کند.
محمد دهقانی با بیان اینکه ما امروز از تاریخ به عنوان یک استعاره استفاده می‌کنیم، گفت: آزاد نیستیم که وضع امروزی و آدم‌های امروزی را نقد کنیم، حتی نمی‌توانیم در زمان نقد نام بسیاری از آدم‌ها را ذکر کنیم. الان نمی‌توانیم از سیاستمداران زمان خودمان سخن بگوییم و آنها را نقد کنیم. به همین دلیل به سراغ تاریخ بیهقی می‌رویم و می‌بینیم نظیر آدم‌های امروز در تاریخ بیهقی هم وجود دارد، در نتیجه از طریق مشابه‌سازی و نظیره‌سازی سعی می‌کنیم تا حرف دل خودمان را بزنیم. این است که اکنون تاریخ بیهقی برای ایرانیان روزگار ما جذابیت پیدا کرده است، وگرنه تاریخ بیهقی هم یک متن تاریخی مانند هر متن تاریخی دیگر است که البته ارزش ادبی هم حتماً دارد. شاید در روزگار خودش آنقدر ارزش نداشته است اما امروز مثل بسیاری از متن‌های دیگر تاریخی پارسی ارزش ادبی هم پیدا کرده است. اما تفسیر روزگار ما از این اثر به گونه‌ای دیگر و قابل توجه است.
